نویسنده و پژوهشگر کویتی تأکید کرد: امام خمینی(ره) توانست زن را از دوران جاهلیتی که شعار آزادی زنان را سر می‌دادند اما سعی در بردگی و سوء استفاده از آنها داشتند، خارج و آزادی حقیقی را برای ایشان معنا کرد.
پژوهشگر کویتی:
امام خمینی(ره) زن را از جاهلیت مدرن خارج کرد
به گزارش الأمه:
از بیروت، وبینار «خانواده در اندیشه امام خمینی(ره)» روز جمعه، ۱۶ خرداد از سوی رایزنی فرهنگی ایران در لبنان و با همکاری خبرگزاری ایکنا در بیروت برگزار شد.
این نشست مجازی به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) از ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران از طریق نرم‌افزار زوم آغاز شد و بانوان مسلمانی از کویت، لبنان، ایران و الجزایر به صورت مجازی در این نشست حضور داشتند و سخنرانی کردند.
متن سخنان «ایمان شمس‌الدین» نویسنده و پژوهشگر مسائل دینی و سیاسی از کویت، در وبینار مذکور به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحيم
سلام عليكم و رحمة الله وبركاته؛ به مناسبت سالگرد رحلت امام خمینی(ره) برای امت اسلامی اجر جزیل مسئلت می‌کنیم؛ به ویژه که امام خمینی(ره) فلسطین را به حیات(سیاسی) خود بازگرداند و تمام توجه‌ها را در جهان اسلام به سمت آن متوجه کرد.
البته در آغاز وقتی درباره شخصیت بزرگی مانند امام خمینی(ره) سخن می‌گوئیم باید متناسب مقتضیات زمان سخن بگوئیم یعنی وضعیتی که در آن زمان می‌زیسته و شرایطی که آن دوران را احاطه کرده بود از شرایط سیاسی گرفته تا اجتماعی و حتی دینی حاکم بر آن دوران. البته امام خمینی(ره) به عنوان یک رجل سیاسی، پیش از آنکه بخواهد یک سیاستمدار باشد، به عنوان یک شخصیت فقهی و اصولی مطرح بود. چرا که اگر فرزند حوزه نبود نمی‌توانست طرح دولت و قیام کشور را طراحی کند. او بر اساس متون دینی و بصیرت نسبت به درک نقش‌ها و وظایف در سطح مملکت و در تمام ابعاد سیاسی آن حرکت می‌کرد. این علاوه بر نگاه عمیق ایشان در فهم نقاط قوت و ضعف و خلأهایی بود که باید پر کرد، تا بتوان راه را بر سارقان اندیشه و هویت بست.
از زوایایی که از طریق تجربه چه در فقه و اصول و چه در مبارزات سیاسی مورد توجه امام قرار داشت، مسئله وظایف زنان و نقش محوری و مؤثر آنها در ساختن کشور و جامعه بود.
البته امام خمینی(ره) در دوران خود نسبت به دیگران متمایز بود، چرا که همان گونه که می‌دانیم، در حوزه‌های دینی، نگاهی سنتی، فقهی نسبت به زن حاکم بود. امام با خارج شدن از این فضا و نگاه سنتی در قبال وظایف زن، خود را متمایز ساخت. ایشان در دهه پنجاه قرن گذشته میلادی بحث و گفت‌وگو پیرامون این مسئله مهم را آغاز کرد، که همان بحران بیداری زنان مسلمان و نحوه و چگونگی بازگرداندن هویت و توانایی‌ها و قابلیت‌های او بود.
ابتدا با تعریف اصطلاح سیاست از نگاه امام خمینی(ره) بحثمان را آغاز می‌کنیم و سپس دیدگاه ایشان را درباره فعالیت زنان در حوزه سیاسی معرفی می‌کنیم.
امام خمینی(ره) اصطلاح سیاست را از دیدگاه اسلامی بیان می‌کنند. نظر ایشان، نوعی از رهبری جامعه سیاسی از طریق تکیه بر افرادی است که شرایط معین و خاصی را دارا هستند و دارای اهداف، اصول، ارزش‌ها و اصول اسلامی که در خدمت منافع اجتماعی است صورت می‌گیرد.
بنابراین ایشان به اندیشه سیاسی هویتی اسلامی بخشید و ارکان جامعه را تقویت کرد. این مفهوم با اصطلاح امامت مترادف بوده و بیانی دیگر برای سیاست به شمار می‌رود که بر پایه معرفت جمعی و ارتباط افراد در سرنوشتی مشترک با یکدیگر بنا می‌شود. همچنین اصطلاح جامعه مترادف با اصطلاح امت است.
البته مسئله زن نزد امام خمینی(ره) خواه حقوق یا واجبات یا نقش و جایگاه او، جدای از نگاه ایشان به جامعه اسلامی به طور عام نبوده و زن از نگاه امام یکی از واژگان فکری و اجتهادی است.
امام خمینی(ره) توانست زن را از دوران جاهلیت مدرن خارج کند
امام خمینی(ره) در کتاب مشهورشان که نظریه حکومت اسلامی را مطرح کرده است، این پرسش را مطرح می‌کند که اگر خداوند متعال شخصی را برای برپایی حکومت در زمان غیبت امام زمان(عج) مشخص و معرفی نکند، آیا این بدان معناست که ما دین را باید کنار بگذاریم؟ البته ایشان پاسخ منفی داده و مثالی را می‌آورند و می‌گویند که برخی صفات اصلی برای حاکم وجود دارد که هر زمان در کسی جمع شود، و توانایی شخص روشن شود، حکومت و ولایت از آنِ او خواهد بود. از جمله موارد این است که او ولی بر امت خواهد بود و نقش او با نقش زن تفاوتی نمی‌کند (ایشان در اینجا نقش امام یا حاکم را به نقش ارزشمند زن از نظر وظیفه در قبال فرزندان و نقش مهمی که در آن توانایی دارد تشبیه می‌کند)، ایشان در اینجا بر این نقش تأکید و نقش حاکم را با نقش مادر پیوند می‌دهد و این گونه نقش بزرگ مادر را برجسته می‌کند.
البته روش امام راحل با دیگر روش‌های ساری و جاری طرف‌های مختلف اسلامی در خارج ایران از دو جهت متفاوت است. ما گفتیم که امام خمینی(ره) در یک محیط سنتی وارد شد که به زن از نگاه سنتی و فقهی می‌نگریستند و نقشی را برای او در مؤسسات جامعه متصور نمی‌شدند و تنها در چارچوب تنگ خانواده او را محصور کرده بودند. این از نظر بُعد نخست، اما بُعد دوم که در دوران امام خمینی(ره) بود و خلاف جریان به شمار می‌رفت، این بود که از نگاه اسلام برای زنان نقش قائل بود. اسلام حقوقی را برای زنان معرفی کرد، اما این حقوق و این گفتارها در عمل پیاده نشده و بیان نیز نشده‌اند و به عنوان ابزار و وسیله عمل در جامعه ترجمه نیز نشده‌اند.
امام خمینی(ره) با مطرح کردن شعار حقوق زنان و نقش آنها نشان داد که تنها شعار نیست. در حوزه فعالیت سیاسی نیز فرمودند: اسلام از چهارده قرن پیش حقوق زن را داده و تفاوتی میان مرد و زن قائل نیست. ایشان تفاوت میان زن مسلمان و زن غربی را بیان کردند. چرا که زن در غرب، پس از گذشت ۱۴۰سال از صدور قانون اول سال ۱۷۸۰م معروف به قانون ماساچوست، وارد فعالیت سیاسی شده است.
در آن قانون جامعه سیاسی را عبارت از تجمع اختیاری افراد معرفی کرده و نوعی قرارداد اجتماعی میان شهروندان و جامعه بوده که با هدف منفعت عمومی منعقد می‌شود و شهروندان را نیز پسران جوانی معرفی کرده که بیست و یک سال سن دارند، و بدین وسیله زنان را از حیات سیاسی و به عنوان شهروندی مانند دیگر شهروندان دور کرد. اما مبارزات زنان حدود ۱۴۰ سال ادامه یافت تا سال ۱۹۲۰م که به زنان اجازه شرکت در انتخابات سیاسی داده شد. در صورتی که امام اثبات می‌کند که اسلام حقوق زنان را از چهارده قرن پیش به آنها داده است و اثبات کردند که این مسئله در حد شعار نبوده بلکه ایشان از همان آغاز انقلاب تاکنون آن را به دیدگاهی عملی تبدیل کردند.
امام خمینی(ره) مسئله زنان را یک مسئله مرکب معرفی کردند که هر دو مسئولیت نخبگان و جامعه درباره وضعیت زنان را درآمیخت. لذا سخن ایشان درباره زنان، بندی ثابت در تمام کتاب‌ها، نامه‌ها و سخنان سیاسی ایشان است. و در همین راستا در چارچوب جنبش توانمندسازی زنان مطرح شد که در پایان قرن نوزدهم آغاز و تا امروز ادامه یافت.
البته همانطور که پیش از این نیز گفتیم، امام نقش بارزی در تبلور حقوق زنان در طرحی پیشرفته نسبت به زمان و نسل خود ایفا کرد و با گذشت چهل سال از انقلاب اسلامی، عمل به تعالیم اسلام این را اثبات کرد. آن چه را که امام به آن وعده کرد این است که وضعیت زنان در جمهوری اسلامی ایران در وضعیت انسانی سالم خواهد بود و برعکس دورانی که تنها مردان آزاد بودند، زنان نیز آزاد هستند.
هم اکنون به ابزارهای توانمندسازی زنان می‌پردازیم؛ ما گفتیم که امام خمینی(ره) شعار قدرتمندسازی زن و نقش او در اسلام و شخصیت زن از نگاه اسلام را بالا برد. این تنها شعار نبود و از زن به عنوان وسیله بهره نبرد.
برخی به امام ایراد گرفتند که ایشان از نظر فقهی دوگانگی ایجاد کردند: از طرفی خروج زن را تحریم کرده و در زمان شاه به آن رأی دادند، اما از سوی دیگر پس از پیروزی انقلاب اسلامی به زن اجازه خروج از منزل را دادند. البته در آن زمان تحریم امام نوعی تحریم سیاسی بود، به دلیل آن که تعداد زنان بیش از مردان بود و می‌خواستند مشروعیت حکومت شاه را از بین ببرند. چرا که حکومتی غیر شرعی بود و در نتیجه زن حق مشارکت در حکومتی که لیبرالیسم و سکولاریسم را بر زنان تحمیل می‌کند، ندارد. حکومتی که زن را از بهترین چیزی که داشت، که همان حجاب و عفت بود، سلب کرده بود. بنابراین تحریم ایشان تحریمی فقهی نبود، بلکه تحریم با ابعاد سیاسی و فقهی بود. بر اساس این دیدگاه، تا زمانی که دولت اسلامی نبوده و ارزش‌های سکولاریسم و سلب هویت اسلامی تحمیل می‌شود در نتیجه با جلوگیری از حضور تعداد زیادی از رأی‌دهندگان یعنی زنان و عدم به رسمیت شمردن آن، مشروعیت این دولت نیز سلب می‌شود.
هم اکنون اشاره‌ای داریم به چگونگی توانمندسازی سیاسی و عملی زنان و اجرای نظریه بی‌نظیر امام خمینی(ره):
زنان ایرانی حضور تأثیر‌گذاری در جنبش‌های اجتماعی سیاسی پیش از انقلاب داشتند:
- مشارکت زنان در تظاهرات و ایستادن در برابر گلوله.
- در روز هفده شهریور هزاران زن و کودک به شهادت رسیدند.
- در راهپیمایی‌های نهم و دهم محرم سال ۱۹۷۸م حضوری فعال داشتند و این راهپیمایی‌ها تبدیل به تظاهراتی بر ضد نظام شاهنشاهی شد.
- نقش فعال و مثبتی در موفقیت انقلاب ایفا کردند و امام بیش از یکبار در این رابطه فرمود: شما صاحبان انقلاب هستید و شمائید که انقلاب را پیروز کردید.
- شرکت زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در موسم برداشت محصول.
برای این که به توانمندسازی زنان در عرصه سیاسی بنگریم باید به توانمندسازی آنها برای حضور در مؤسسات جامعه مدنی و مؤسسات جمعیت‌های زنان که دوشادوش مردان برای بازسازی کشور تلاش کردند نگاهی بیفکنیم. همین امر باعث شد تا جمعیت‌های زنان از جمله جمعیت زنان ایران تأسیس شود و زنان را به پیوستن به جهاد سازندگی تشویق کردند.
امام خمینی(ره) توانست زن را از دوران جاهلیت مدرن خارج کند
اما حضور آنها در مؤسسات خصوصی، در سال ۱۹۸۶م و به رغم وجود جنگ تحمیلی علیه ایران، باعث تأسیس جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران شد و اساسنامه اصلی آن نیز رأی آورد و از سوی وزارت کشور در سال ۱۹۸۹م مجوز فعالیت گرفت. در آن زمان خانم زهرا مصطفوی فرزند امام راحل، رئیس آن بود. این جمعیت زیر مجموعه‌هایی در تمام نقاط ایران تأسیس کرد و با برگزاری دو کنفرانس بین‌المللی کار خود را آغاز کرد. سفرهایی نیز برای آشنایی با تجربیات ملت‌ها و توانمندی زنان برگزار کردند.
نخستین مرکز برنامه‌ریزی ویژه مسائل بانوان در سال ۱۹۸۲م تأسیس شد، که متشکل از شورای فرهنگی و اجتماعی زنان است و زیر نظر شورای عالی انقلاب اسلامی فعالیت می‌کرد. در سال ۱۹۹۴م دولت مرکز هماهنگی سازمان‌های غیر دولتی زنان را ایجاد کرد و از ده‌ها سازمان دعوت شد تا به آن بپیوندند و قانونی را وضع کردند که بانوان خود بتوانند رئیسشان را انتخاب کنند.
از نظر دولتی نیز، خانم زهرا شجاعی به عنوان مشاور آقای خاتمی رئیس جمهور وقت انتخاب شدند و ریاست دفتر مشارکت زنان را بر عهده داشتند که این دفتر کمیته کنفرانس پکن را ایجاد کرد تا برنامه‌های توسعه پنج‌ساله دولت را برای اجرای مقررات کنفرانس پکن در سال ۱۹۹۵م مورد مطالعه قرار دهد. این مرکز گزارشی را درباره اوضاع زنان ایرانی آماده کرد.
خانم گوهر الشریعه دستغیب سه بار پی در پی به مجلس شورای اسلامی راه یافت. در سال ۲۰۰۱م که فراکسیون بانوان مجلس شورای اسلامی راه اندازی شد، خانم فاطمه رافعی مسئولیت آن را بر عهده گرفت و ایشان همزمان عضو مؤسس جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران بود و علت تشکیل فراکسیون بانوان در مجلس را ضرورت تلاش مضاعف در جهت رساندن زنان به جایگاه شایسته آنان در نظام اسلامی بیان کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان در رفراندوم نظام جمهوری اسلامی ایران و با سخنرانی امام که به همین منظور ایراد شده بود، حضور یافتند.
امام(ره) در این سخنرانی فرمودند: دوستان عزیز لزوم مشارکت زنان مبارز و شجاع در سراسر کشور در رفراندوم را به شما یادآور می‌شوم. زنانی که در کنار مردان تأثیر مهمی بلکه مقدم بر مردان در پیروزی انقلاب داشتند. شرکت فعال آنها در رفراندوم پیروزی ملت ایران خواهد بود. شرکت آنها در رفراندوم وظیفه‌ای دینی و ملی است و شما زنان در دادن رأیی که صلاح می‌دانید آزاد هستید.
این امر تقویت مشارکت زنان در مهمترین محور برپایی دولت بوده و قانونی است که قوانین سازمان یافته مؤسسات دولتی از آن الهام گرفته شده است. ایشان در آماده‌سازی انتخابات مجلس قانون اساسی در دوره اول و دوم، زنان را تشویق کردند که همانند مردان فعال باشند، چرا که آینده ایران آینده همه است.
در نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال ۱۹۸۰م درست بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، حدود چهار نفر از ۳۷ زن نامزد توانستند به مجلس راه یابند. در چهارمین دوره شورای قانون اساسی تعداد نمایندگان زن به ۹ نفر رسید و این امر دلیل بر پختگی تدریجی جامعه و محوریت نقش زنان در فعالیت‌های اسلامی است.
امام بالفعل توانست زن را از دوران جاهلیتی که شعار آزادی زنان را سر می‌دادند اما سعی در بردگی و سوء استفاده از آنها را داشتند، خارج کند و آنها را به فضای آزادی، منتقل و جایگاه ویژه زنان را ایجاد و تصویری از شخصیت زن در نظام اسلامی، نه تنها در حد نظریه‌پردازی بلکه در سطح عملی و اجرایی ارائه کند و امروز شاهد موفقیت زن ایرانی در فعالیت‌های سیاسی و در تمام عرصه‌های دولت هستیم.
منبع: ایکنا
