بزرگ‌ترین اجتماع مردمی شیعیان و مذاهب نزدیک به آن‌ها از سراسر جهان فرصت مغتنمی را برای ارتباط میان ملت‌ها با زبان‌های مختلف ایجاد کرده و این ظرفیتی است که حالا توسط همه شرکت‌کنندگان در پیاده‌روی اربعین شناسایی شده و هر کسی در حد بضاعتش تلاش می‌کند با سایر ملت‌ها ارتباط بگیرد.
گزارش میدانی از فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی و چندزبانی در مسیر پیاده‌روی اربعین
جهان در کربلا
به گزارش الأمه:
پیرمرد، رزمنده جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود. سر صبح، جایی که در کمتر موکبی، صبحانه درست و درمانی پیدا می‌شد، داشتند نان و پنیر و تخم‌مرغ می‌دادند! همین اقدام موکب را تبدیل به مجمع جهانی ملت‌های مسلمان کرده بود و پیرمرد تلاش می‌کرد در این مجمع جهانی، خاطرات تخم‌مرغ‌های آب‌پز روزهای جنگ را با تم قناعت در وضعیت کمبود موادغذایی به فارسی و عربی شکسته برای پاکستانی‌ها و عراقی‌ها تعریف کند. به این فکر کردم که مجمع جهانی ملت‌های شیعه به همین سادگی تشکیل می‌شد و ما چقدر از ماجرا پرت بودیم.
پیاده‌روی اربعین امسال تمام شد اما همه کسانی که این واقعه عظیم را از نزدیک لمس کرده باشند، شروع اتفاقی بزرگ اما بی‌سروصدا را حس کرده‌اند. بزرگ‌ترین اجتماع مردمی شیعیان و مذاهب نزدیک به آن‌ها از سراسر جهان که نه‌تنها در سایر موضوعات، بلکه حتی در میان مسلمانان هم مشابهی ندارد، فرصت مغتنمی را برای ارتباط میان ملت‌ها با زبان‌های مختلف ایجاد کرده و این ظرفیتی است که حالا توسط همه شرکت‌کنندگان در پیاده‌روی اربعین شناسایی شده و هر کسی در حد بضاعتش تلاش می‌کند با سایر ملت‌ها ارتباط بگیرد. با این همه، موکب‌هایی هم هستند که اساسا هدف‌شان را برقراری ارتباط‌هایی از این دست قرار داده‌اند و شاید ایران و عراق جدی‌ترین کشورهایی باشند که فعالیت‌های را در این زمینه انجام داده‌اند. عمود ۹۳۱، میزبان یکی از این فعالیت‌هاست.
بستری برای گفت‌وگوی چندزبانه
کوهکن، خادم غرفه جهان اسلام در موکب هیات میثاق با شهدا از دانشگاه امام صادق(ع) می‌گوید که در این موکب، دو خادم کشمیری، دو خادم نیجریه‌ای، یک خادم یمنی و یک خادم عراقی که در ایران طلبه هستند، با زائران اربعین درباره مسائل این کشورها صحبت می‌کنند. هدف آن‌ها ارتباط با زائران کشورهای دیگر به سه زبان عربی، فارسی و انگلیسی است و ما هم غرفه جهان اسلام را در این موکب تدارک دیدیم تا این طلبه‌ها صدایشان را به گوش دیگران برسانند. کوهکن می‌افزاید: «هدف این است که وضعیت این کشورها به گوش مردم جهان برسد و مسئله مقاومت را دریابند و اربعین هم صرفا یک راهپیمایی زیارتی نباشد و بعد سیاسی یا همان «کربلای امروز» در آن مشخص شود.»
خادم غرفه جهان اسلام می‌گوید که گردانندگان هیات تلاش کرده‌اند این مفاهیم در نمایشگاه و شعارهای روی دیوارها هم منتقل شود. کوهکن اما درباره بازخوردها ضمن اشاره به استقبال زائران ایرانی و فارسی‌زبان بیان می‌کند: «غیرایرانی‌ها به‌خاطر شرایط موقعیتی موکب نسبتا کمتر از ایرانی‌ها سر می‌زنند اما به هر حال اینجا، بستری است برای گفتوگو که تلاش کردیم مهیا کنیم.» کوهکن درباره ادامه فعالیت‌هایی از این دست پس از اتمام اربعین اضافه می‌کند: «ما در چندجا مثل اربعین، راهیان نور در یادمان هویزه و دهه اول محرم در هیات میثاق این برنامه را داریم و تلاش‌مان این است که در فضاهای عمومی ارتباط طلبه-دانشجوهای غیرایرانی را با مردم برقرار کنیم.»
کوهکن درباره فعالیت‌های مشابه از سوی سایر کشورها در مراسم اربعین می‌گوید: «یک موکب خیلی خوب عراقی از مجموعه آقای سید هاشم الحیدری در عمود ۱۱۵۲ برپا شده که البته مخاطبش بیشتر، مردم عراق است اما یک سیر نمایشگاهی بسیار خوب دارند که در آن روایت را از عاشورا شروع می‌کنند و تا امروز می‌رسانند و به ظهور منتهی می‌کنند. آن‌ها هر سال این کار را انجام می‌دهند و بسیار هم کار فرهنگی قوی‌ای است اما خادم از کشورهای دیگر ندارند و محور اصلی فعالیت‌شان، ارتباط با سایر ملت‌ها نیست.»
روایت حقیقت کشمیر
دور و بر یکی از خدام کشمیری که با زوار عرب‌زبان شلوغ می‌شود، به سراغ‌شان می‌روم تا از محتوای گفت‌وگوهایشان سر در بیاورم. سید ارشد حسینی‌موسوی، خادم کشمیری غرفه جهان اسلام که فارسی را کمی سخت و شکسته حرف می‌زند، اول از من می‌خواهد که سوالاتم را شمرده‌تر و آرام‌تر بپرسم و بعد درباره فعالیت‌هایش توضیح می‌دهد: «اینجا از طرف دانشگاه امام صادق؟ع؟ کاری انجام می‌شود برای یمن و نیجریه و کشمیر تا مردم بفهمند اصل قضیه کشمیر چیست چون امروز می‌بینیم که رسانه‌های جهانی اصل حقیقت را نمی‌گویند. ما می‌خواهیم خودمان حقیقت کشمیر را بگوییم.»
او درباره مخاطبانش در موکب می‌گوید که بیشتر پاکستانی‌ها و ایرانی‌ها آمده‌اند و اضافه می‌کند: «اهالی خود کشمیر هم دیروز آمدند اما خیلی کم بودند چون الان کشمیر تحت محاصره ارتش هند است و ۸۰ روز است که تلفن و اینترنت و موبایل قطع است؛ دانشگاه و مدرسه هم تعطیل. پس زائران کشمیری نمی‌توانسته‌اند بیایند. با وجود این تقریبا صد زائر کشمیری هم به پیاده‌روی اربعین آمده‌اند.» از او می‌پرسم که فکر می‌کند فعالیت‌هایی مثل گفتوگو با مردم چقدر در وضعیت کشورش موثر است و ارشد حسینی با جدیت تمام جواب می‌دهد: «حتما تاثیر دارد. ما بروشورهایی چاپ کردیم و به زائران دادیم که در آگاهی‌بخشی خیلی موثر بود چون از ملت‌های گوناگون اینجا می‌آیند و با هم صحبت می‌کنیم و حقیقت کشمیر رابه آنان می‌رسانیم و ان‌شاءالله ادامه می‌دهیم.»
کمی آن طرف‌تر، جوانی در لباس یمنی ایستاده است. این را بیش از همه از خنجری می‌فهمم که در شال دور کمرش فرو کرده است. اسامه حضه، اهل یمن است و اینجا به سه زبان وضعیت کشورش را به زائران توضیح می‌دهد. خودش می‌گوید که این فعالیت فرهنگی بر محور نشان دادن مظلومیت یمن و گناه عربستان در کشتار کودکان یمنی، بمباران‌ها و فاجعه‌ای که گرسنگی ایجاد کرده، قرار دارد. اسامه می‌گوید از همه کشورها مخاطب داشته اما بیشتر با زائرانی از ایران، عراق، سوریه و لبنان گفتوگو داشته است. او درباره تاثیر این جنس فعالیت‌ها بیان می‌کند: «فکر می‌کنم خیلی تاثیر دارد چون بیشتر مردم، فقط شنیده‌اند که در یمن جنگ است اما وضعیت واقعی را نمی‌دانند. ما سعی می‌کنیم جزئیات بیشتری توضیح بدهیم چون هر چه بیشتر حقیقت را بدانند وقتی برگردند مردم کشورشان را بیشتر آگاه می‌کنند و مخالفت با ظلم بیشتر می‌شود.» اسامه اضافه می‌کند: «ما بعد از اربعین هم در عراق و لبنان همیشه در طول سال، همین فعالیت‌ها را انجام می‌دهیم و بعضی دیگر از دوستان‌مان در اروپا کار می‌کنند و سعی می‌کنیم همیشه پیام‌مان را برسانیم.»
سوالات آذربایجانی‌ها درباره ایران!
از عمود ۹۳۱ عبور می‌کنم و کمی آن‌طرف‌تر، پرچم ترکیه و آذربایجان و رسم‌الخط آذری توجهم را جلب می‌کند. موکب «بیلدیکیوروشو» یعنی راهپیمایی وحدت؛ این را سه خادم جوان موکب می‌گویند. یکی‌شان که تندتند صحبت می‌کند، سریع وارد اصل موضوع می‌شود که هدف‌مان بیشتر گفتوگو با آذربایجانی‌ها و ترکیه‌ای‌هاست و بحث‌های عقیدتی می‌کنیم و حلقه‌های معرفتی تشکیل می‌دهیم. «برای آذربایجانی‌ها رفع شبهات وهابیت و برای ترکیه‌ای‌ها بحث اتحاد حول محور امام‌حسین(ع) مدنظر ماست. بیلدیکیوروشو هم از همین‌جا می‌آید، یعنی حول امام‌حسین؟ع؟ برای ظهور وحدت داشته باشیم.»
می‌پرسم که آیا واقعا مخاطبی هم داشته‌اند و با اعتماد به نفسی که ناشی از تجربه چندروزه است، می‌گویند اصلا هر کسی پرچم‌ها را ببیند می‌آید داخل! و درباره محتوای گفت‌وگوها اضافه می‌کنند: «بیشتر سوالات آذربایجانی‌ها این است که به آذری‌ها در ایران ظلم می‌شود یا نه و مسائل پان‌ترکیستی که طرح شده برایشان سوال‌برانگیز است یا با آقای خامنه‌ای حرفی دارند و می‌خواهند نوشته‌ای را به ایشان برسانند.» تصویر رهبر ایران، سمت چپ ورودی موکب و تصویر صفحه اینستاگرامی که رویش ترکی نوشته شده، سمت راست ورودی است. از عکس سمت راست می‌پرسم و می‌گویند: «ما از دو ماه پیش هم کمپین بیلدیکیوروشو را در اینستاگرام و توییتر و فیس‌بوک راه انداختیم و در آن راهپیمایی را تبلیغ و محتوای امام‌حسینی را منتشر می‌کنیم تا کم‌کم پشتوانه مردمی ایجاد شود.»
توجه آذربایجانی‌ها به اربعین پس از حدود یک قرن حکومت کمونیستی برایم جالب می‌شود و آن‌ها انگار که سوالم را خوانده باشند، می‌گویند: «در مورد آذربایجان بخشی از صحبت‌ها به ظلم در آذربایجان برمی‌گردد چون این‌ها محبوس دین‌دار زیاد دارند اما شرایط آذربایجان و ترکیه هم متفاوت است.» و ضمن مقایسه آذربایجان و ترکیه اضافه می‌کند: « ۸۵درصد جمعیت آذربایجان شیعه هستند. حکومت کمونیست کاری کرده که این بوده که طی سال‌ها فقط ظواهر دین مثل مسجد از بین رفته اما مردم مشتاق معنویت و اسلام هستند؛ به همین خاطر وقتی مراسمی مثل اربعین برپا می‌شود، مردم با اشتیاق می‌آیند و هرسال هم بیشتر می‌شود. پارسال ۲۵هزار نفر شرکت کردند و امسال حدود ۵۰هزار نفر به راهپیمایی آمده‌اند؛ البته همین مسئله، گرایش به معنویت کاذب را هم ایجاد کرده که یکی از دلایل اقبال به وهابیت و سایر ادیان کاذب هم همین است. ۱۰درصد جمعیت آذربایجان وهابی است و با سازمان‌دهی و تشکیلات عمل می‌کنند؛ اما وضعیت ترکیه متفاوت است و دو میلیون علوی و ۶میلیون شیعه دارد، البته علوی‌ها هم به ۱۴ معصوم معتقدند و حتی مناسک و شریعت شیعه را هم اجرا می‌کنند اما اختلافاتی دارند. شیعیان هم بیشتر در شهرهایی مثل ایغدیر و دیاربکر و محله هالکاله استانبول هستند. فضای فکری شیعیان ترکیه، خیلی به ایرانی‌ها نزدیک است ولی آذربایجانی‌ها با اینکه حوادث عاشورا و تاریخ را می‌دانند اما از محتوا و اهداف و مسئله تشکیل حکومت بی‌خبر هستند. آذربایجان وزارت دین هم دارد اما به دنبال اشاعه دین سکولار است و امسال هم شعاری که برای محرم انتخاب کرد این بود که «هدف امام‌حسین؟ع؟ تربیت شهروند نمونه است» درحالی که این بسیار حداقلی و دور از هدف اصلی امام‌حسین؟ع؟ است اما خب اکثریت هم می‌پذیرند.
مایش ظهور در عمود هزار
عبور می‌کنم؛ منتظر رسیدن به هزارمین عمودم که شلوغی بی‌سابقه جمعیت، توجهم را جلب می‌کند. صدای سرودخوانی آشنای چند نوجوان ایرانی ناگهان در بلندگوهای پرقدرت وسط شلوغی می‌پیچد و یادم می‌آید که باید حوالی عمود ۹۷۸ باشم؛ جایی که سازمان اوج سیر کربلا تا ظهور را با تئاتر و سرود، برای زائران به نمایش می‌گذارد. تحرک و پویایی و تنوع اجرا و استفاده از دو زبان عربی و فارسی، زوار همه کشورها را حول محل اجرا نگه داشته و نمایش که به ظهور می‌رسد، همه ساکت و مبهوت به روضه‌ای گوش می‌دهند که از زبان حضرت حجت ؟عج؟ گفته خواهد شد. اشک‌های غم و شوق که خوب سرازیر می‌شود، جمعیت با نمایش، دعای فرج می‌خواند.
مجمع‌الاحرار آزادگان جهان
عبور می‌کنم و حالا دیگر به عمود ۱۴۰۳ رسیده‌ام، به شهر کربلا و پارکی که عراقی‌ها در اختیار مجمع جهانی احرار گذاشته‌اند تا هم نمایشگاه برپا کند و هم برای دیدار و گفت‌وگوی زائرانی از سراسر جهان پاتوق بسازد. «این حرکت، مربوط به مجموعه تشکل‌های بین‌المللی است و مجمعی است از حول و حوش ۷۰ موسسه که در زمینه‌های بین‌الملل کار می‌کنند. غرفه روسیه، فرانسه، سوریه و غرفه امام موسی صدر و بانوی سفیر و غرفه ادواردو آنیلی، بخشی از این تشکل‌ها هستند که اینجا محصول فعالیت‌شان را ارائه می‌دهند. ابن اتفاق، بیشتر تحت عنوان مجمع‌الاحرار پاتوقی است که آزادگان جهان برای تامل و تفکر و گفتوگو به اینجا می‌آیند و مسائلی را حول موضوع اربعین، ظهور طرح می‌کنند.» این‌ها را حسینی، خادم غرفه گروه سازندگی امام موسی صدر می‌گوید.او درباره گستردگی دایره مخاطبان این مجموعه بیان می‌کند: «قرار بود این نمایشگاه در کنار طریق اصلی باشد اما مشکلاتی پیش آمد و نشد؛ به همین خاطر الان بیشتر زائران ایرانی و آذربایجانی اینجا هستند ولی با این حال با دعوت‌هایی که از قبل شده و آدرس موکب داده شده، از کشورهای دیگر هم زائران بسیاری آمده‌اند، مثل کشورهای آفریقایی که فرانسه‌زبان هستند یا کشورهای روسیه و حوزه آسیای میانه، عراق و سوریه و بعضا محدود از کشورهای دیگری چون آلمان و سوئد. البته غرفه ادواردو آنیلی تازه تشرف‌یافتگان از ۲۰ کشور را به اینجا آورده‌اند.»حسینی محور فعالیت‌های این موکب فرهنگی را این‌طور توصیح می‌دهد: «اصل فعالیت بر محور گفت‌وگوست؛ البته محدود به این نمایشگاه هم نیست. این گروه‌ها در طول سال با هم و با گروه‌های مرجع و واحدهای فرهنگی ارتباط دارند. مثلا غرفه اول در حوزه زنان و تمدن اسلامی فعالیت می‌کند و در حوزه عراق و سوریه و یمن، مسئله‌شان زنان محور مقاومت است. غرفه ما بر محور خدمت‌رسانی به کشورهایی مثل سوریه و فرانسه‌زبان‌ها و حوزه روسیه و آذری‌زبان‌هاست که فعالیت‌هایی انجام داده‌ایم و اینجا اطلاع‌رسانی می‌کنیم.»
اربعین بدون این فعالیت‌ها هم به خودی خود، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین فعالیت فرهنگی است که از سوی امام‌حسین؟ع؟ هرساله سامان داده می‌شود و از ارتباط‌های عامیانه میان مردم گرفته تا فعالیت‌های سازمان‌یافته از سوی نهادها و تشکل‌ها، ظرفیت‌های بالقوه در چنین مراسمی را بالفعل می‌کند؛ آن هم ظرفیت‌هایی که از قضا هم در مردمی‌ترین شکل ممکن و هم در میان مظلوم‌ترین و محروم‌ترین ملت‌های جهان در حال فعال‌سازی است و ایجاد ارتباط مستحکم میان ملت‌ها، آینده‌ای بهتر و آزادتر را به ایشان نوید می‌دهد.
فاطمه ترکاشوند
منبع: روزنامه صبح نو
