سومین دانشگاه بزرگ اسلامی جهان که به پیشنهاد عربستان سعودی قرار است در افغانستان ساخته شود، در هفت‌خوان تصمیمات شورای وزرا و مسئولان حکومتی افغانستان از شهری به شهر دیگر منتقل می‌شود و گاه بنا به مشکلات مالی سردمداران ریاض به تعویق می‌افتد.
سومین دانشگاه اسلامی جهان در هفت‌خوان تصمیم‌گیری دولتمردان افغانستان
به گزارش الأمه:
چند سالی است که خبر احداث سومین دانشگاه اسلامی جهان در افغانستان رسانه‌ای شده است. این دانشگاه با فراز و فرودهای بسیار و با حمایت مالی عربستان در افغانستان ساخته می‌شود. این دانشگاه در ابتدا قرار بود در کابل، پایتخت افغانستان، ساخته شود؛ به دلایلی که در ادامه گفته خواهد شد، مکان احداث این دانشگاه به ننگرهار منتقل شد و اخیراً نیز اخباری مبنی بر بازگشت محل احداث این دانشگاه به کابل شنیده می‌شود. در همین راستا گزارش زیر از نظرتان می‌گذرد؛
دانشگاه‌های موجود در افغانستان
دانشگاه‌های کابل، پلی‌تکنیک کابل، پزشکی کابل، بلخ، ننگرهار، هرات، غزنی، لغمان، سیدجمال‌الدین افغان، تخار، قندهار، پکتیا و دانشگاه بامیان از جمله ۲۹ دانشگاه دولتی افغانستان به شمار می‌روند. همچنین ۲۲ دانشگاه غیردولتی نیز در این کشور فعالیت می‌کنند.
ساخت دانشگاه از سوی کشورهای خارجی در افغانستان، به سال ۱۳۸۳ بازمی‌گردد که آمریکا چنین دانشگاهی را با نام «دانشگاه آمریکایی کابل» در پایتخت افغانستان احداث کرد. در این دانشگاه دروس به زبان انگلیسی تدریس می‌شود. اداره انکشاف بین‌المللی آمریکا مبلغ چهل میلیون دلار را به صورت کمک و برای اجرای برنامه‌های جدید پنج ساله این دانشگاه آمریکایی افغانستان (AUAF) هزینه کرد.
در حال حاضر بسیاری از دانشجویان افغانستانی برای فراگیری علوم دینی به پاکستان سفر می‌کنند که همین موضوع نگرانی‌هایی را برای دولتمردان این کشور به وجود آورده است. به گفته مقامات افغانستان، در بسیاری از مدارس علوم دینی پاکستان زمینه‌های گرایش جوانان به گروه‌های شورشی و افراطی همچون طالبان فراهم می‌شود.
دانشگاه‌های اسلامی در جهان
دانشگاه اسلامی پاکستان به نام کوثر از جمله مراکز علمی و اسلامی در این کشور به شمار می‌آید که تاریخ تأسیس آن به اوایل دهه ۹۰ یک قرن گذشته مربوط می‌شود. این دانشگاه پس از ساخت، به صورت یک مدرسه دینی و مؤسسه خیریه به فعالیت پرداخت.
دانشگاه اسلامی مالزی نیز دومین دانشگاه بزرگی است که پس از دانشگاه کوثر احداث شد. این دانشگاه در سال ۱۹۸۲ ساخته شد. طرح ساخت این مرکز از سوی ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر وقت مالزی، مطرح شد که سرانجام در ۲۳ ماه مه ۱۹۸۳ افتتاح شد.
اکنون عربستان در نظر دارد سومین دانشگاه اسلامی بزرگ جهان را در افغانستان راه‌اندازی کند. این دانشگاه پس از دانشگاه‌های اسلامی پاکستان و مالزی، بزرگترین دانشگاه اسلامی جهان به شمار می‌رود.
شروع ساخت دانشگاه اسلامی در افغانستان
عربستان سعودی در سال ۱۳۹۲ هجری اعلام کرد که در نظر دارد دانشگاه بزرگی را در افغانستان تأسیس کند. دولت افغانستان با طرح پیشنهادی عربستان برای ساخت دانشگاهی بزرگ در این کشور موافقت کرد و زمینی دولتی را در مقیاسی وسیع به ساخت این دانشگاه اختصاص داد.
ساخت دانشگاه اسلامی در ننگرهار پس از آنکه ساخت مرکز اسلامی عربستان در کابل با مخالفت‌های شدید علما، فرهنگیان، جامعه مدنی و برخی از مقامات حکومتی روبرو شد، مطرح شده است. براساس برنامه تنظیم شده، قرار بود که دانشگاه اسلامی کابل به نام «ملک عبدالله» و از سال ۲۰۱۳ ساخته شود.
به گفته مقامات وزارت حج و اوقاف افغانستان، قرارداد ساخت این مرکز میان یوسف نیازی، وزیر حج و اوقاف افغانستان و بندر بن محمد الحجار، وزیر حج عربستان، به امضا رسید. بنا بر اذعان این مسئولان، قرار بود که مرکز اسلامی «ملک عبدالله» در مساحت ۱۱۹ هزار مترمربع زمین بر فراز تپه «مرنجان» در مرکز شهر کابل ساخته شود.
طرح ساخت این مرکز اسلامی به زمان ملک فهد، پادشاه پیشین عربستان سعودی، برمی‌گردد، اما به دلیل درگیری‌ها و ناامنی که در افغانستان وجود دارد، این پروژه اجرا نشد. وزارت حج و اوقاف افغانستان درباره مدیریت این دانشگاه اظهار کرده بود که این مرکز از سوی کمیسیون شش نفری که در رأس آن، وزرای حج افغانستان و عربستان قرار دارند، اداره خواهد شد.
براساس توافق به عمل آمده، عربستان در ماه نوامبر ۲۰۱۴ (آبان ۱۳۹۳) قراردادی را با یک شرکت ساختمانی سعودی برای ساخت یک مرکز اسلامی در کابل و یک مسجد جامع در تپه «مرنجان» این شهرامضا کرد که این اقدام با مخالفت روبرو شد و اقدامی در این باره انجام نشد.
داعی‌الحق عابد، مشاور وزیر حج و اوقاف، درباره اجرا نشدن این پروژه گفت که ساخت این مرکز بزرگ اسلامی به دلیل مشکلات مالی از سوی عربستان به تعویق افتاده است. قرار بود ساخت این مرکز اسلامی در فروردین ماه سال ۲۰۱۵ آغاز شود، اما بروز مشکلات مالی برای عربستان آمادگی انجام این کار را از بین برد.
از جمله امکانات و ساختمان‌هایی که قرار بود در این دانشگاه بزرگ اسلامی ساخته شود، خوابگاهی با گنجایش ۵ هزار نفر، بیمارستان، ورزشگاه، مسجد با گنجایش ۱۵ هزار نمازگزار و یک سالن بزرگ کنفرانس بود. هزینه ساخت این مرکز به تنهایی، ۴۵ ـ ۱۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. مقام‌های دو کشور هدف از ایجاد این مرکز را تدریس «اسلام معتدل» بیان کرده بودند.
مسجد این مرکز اسلامی قرار بود که شبیه مسجد «فیصل» اسلام‌آباد پاکستان ساخته شود؛ مسجد فیصل یکی از بزرگترین مساجد دنیاست که در سال ۱۹۸۶ عربستان سعودی آن را در پایتخت پاکستان ساخت.
عبدالله عبدالله، رئیس هیئت اجرایی افغانستان
پروژه ساخت سومین دانشگاه بزرگ اسلامی جهان در ننگرهار، شرق افغانستان، یک ماه پس از سفر عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان، در ۲۶ مهرماه سال ۱۳۹۵ همراه با هیئتی از مقامات دولتی این کشور به ریاض، پایتخت عربستان سعودی، آغاز شد. یکی از درخواست‌های مهم مقامات عربستان در دیدار با عبدالله اجازه ساخت دانشگاه اسلامی عربستان در ننگرهار بود. در حالی که حضور گروه تروریستی داعش در این شهر نیز طی سال‌های اخیر گسترش یافته است.
در همین راستا، فریده مومند، وزیر تحصیلات عالی افغانستان، ساخت این دانشگاه را دستاوردی بزرگ برای دولت افغانستان به ویژه جامعه آکادمیک و مردم این کشور برشمرد. هزینه ساخت دیوار اطراف دانشگاه اسلامی افغانستان، که ساخت آن آغاز شده است، حدود ۲۰۰ میلیون دلار است که این مبلغ از بودجه انکشافی وزارت تحصیلات عالی پرداخت می‌شود.
پس از این فراز و فرودها در تصمیم‌گیری، ساخت و گمانه‌زنی‌ها درباره اجرا نشدن این پروژه، خبری بر این مبنا منتشر شد که دولت افغانستان در نظر دارد که پروژه ساخت دانشگاه بزرگ اسلامی از سوی عربستان سعودی در کابل را به شهر ننگرهار منتقل کند. اکنون پس از چند سال، باز هم به گونه دیگری تصمیم گرفته شده و به تازگی خبری مبنی بر انتقال این پروژه به مکان نخست، که شهر کابل بود، انتشار پیدا کرده است.
سرمایه‌گذاران
در دیداری که عبدالله، رئیس هیئت اجرایی دولت افغانستان، با مسئولان عربستانی داشت، حکومت عربستان وعده داد که سالانه ۴۰۰ بورس تحصیلی به دانشجویان افغانستانی در سطح تحصیلات عالی ارائه کند.
سيدحسين فاضل سانچارکی، مشاور فرهنگی عبدالله، در این باره اعتقاد دارد که حکومت وحدت ملی انتظار دارد که عربستان در التيام جراحت‌های مردم افغانستان، کمک به بازسازی و استقرار صلح دائمی در اين كشور ایفای نقش کند. همچنین بتواند مانع از سرازير شدن صدها ميليون دلار به جیب تروریست‌ها از سوی گروه‌های تندرو شود.
علاوه بر عربستان سعودی و هزینه‌هایی که برای ساخت این دانشگاه تقبل کرده است، بانک بین‌المللی توسعه و ترمیم و دانشگاه مالزی نیز برای تأمین هزینه‌های این دانشگاه اسلامی در ننگرهار اعلام آمادگی کرده و در این راستا پیشگام شده‌اند.
همچنین رئیس دانشگاه ننگرهار درباره تأمین سرمایه ساخت این دانشگاه بیان کرد که قرار است در نشست رهبران کشورهای اسلامی موضوع هزینه این دانشگاه را مطرح و صندوقی برای جمع‌آوری مبالغ ایجاد کند.
مشخصات
براساس توافق‌های به عمل آمده میان دولت افغانستان و عربستان، مقرر شد که این دانشگاه در شهرک «غازی امان‌الله خان»، بین بخش‌های «رودات» و «بتی‌کوت» استان ننگرهار واقع در شرق افغانستان ساخته شود. محل احداث ساختمان این دانشگاه در ۱۵ کیلومتری مرکز شهر جلال‌آباد بنیان گذاشته شد.
زمینی که ساختمان دانشگاه اسلامی در آن بنا می‌شود برخلاف تصور، با شهرک غازی امان‌الله خان فاصله بسیاری دارد. دشت‌های بسیاری بر سر راه رسیدن به این مکان وجود دارد که ۳ پایگاه امنیتی امنیت این مسیر را تأمین می‌کنند. در عین حال، تهدیدهای امنیتی علاوه بر اینکه تدارکات این پروژه را با مشکل روبرو کرده، آرامش کارگران را نیز از آنان گرفته است. بخش‌های رودات و بتی‌کوت دو قلمرو مهم طالبان و داعش در شهر ننگرهار هستند.
آنچه از سوی مسئولان افغانستان بیان شده نشان می‌دهد که در ساخت این دانشگاه تمام معیارهای آکادمیک جهان در نظر گرفته شده است و امور تحصیلی آن از طرف استادان نهادهای معتبر جهانی انجام خواهد شد. رشته‌های معارف، علوم اجتماعی، اقتصاد اسلامی و علوم معاصر، که جوابگوی نیازمندی‌های کشور و منطقه باشد، در این دانشگاه تدریس می‌شود.
مقرر شده است که زبان اصلی این دانشگاه عربی باشد. همچنین این مرکز از مقطع کارشناسی تا دکترا دانشجو می‌پذیرد و قرار بود که دانشجویان علوم اسلامی در این مرکز تحصیل کنند. از محاسن این دانشگاه آن است که هزینه‌ای از دانشجویان دریافت نمی‌شود و حتی شهریه و سه وعده غذای روزانه و کمک‌هزینه تحصیلی نیز به آنان پرداخت می‌شود.
این دانشگاه امکان پذیرش دانشجو از دیگر کشورها را نیز دارد. البته این موضوع نیز بیان شده که عربستان در نظر دارد به آموزش و گسترش عقاید تکفیری و وهابی در این مرکز اقدام کند.
عبدالرحمان الغاثب، سفیر عربستان در کابل، در این باره اظهار کرده است که مخالف تروریسم و افراطی‌گری است و فقط دانشجویانی در این دانشگاه پذیرفته خواهند شد که افکار افراطی نداشته باشند.
این دانشگاه ظرفیت پذیرش ۱۰ هزار دانشجو را خواهد داشت و ساختمان آن در مدت ۱۵ سال تکمیل می‌شود.
احداث این مرکز در نگاه شخصیت‌ها
با انتشار خبر انتقال دانشگاه اسلامی افغانستان از کابل به ننگرها از سوی شورای وزرای افغانستان که این تصمیم را در قالب نشستی گرفته بودند، واکنش‌هایی از سوی مسئولان مختلف این کشور آشکار شد که یکی از آنان فضل هادی مسلمیار، رئیس سنای افغانستان، است. وی تغییر محل ساخت دانشگاه بزرگ اسلامی از طرف شورای وزیران این کشور را غیرقابل قبول می‌داند.
از سویی ببرک میاخیل، رئیس دانشگاه ننگرهار، نیز در پاسخ به مباحث مطرح شده درباره اشاعه وهابی‌گری و اعتقادات تکفیری می‌گوید: این پروژه زمینه‌ای برای رشد وهابی‌گری و افراطی‌گرایی دینی نخواهد بود. دانشگاهی که در ننگرهار تأسیس می‌شود ارزشمند و سطح آن بسیار عالی است. در این دانشگاه از مذاهب و گرایش‌های دیگر حرفی به میان نمی‌آید. اصول تدریس و دروس این دانشگاه براساس استاندارد و معیارهای جهانی است. هیچ کشوری نمی‌تواند نظرات خود را در این قالب بگنجاند.
ویژگی‌های ننگرهار
ننگرهار یکی از ۳۴ استان افغانستان است و در شرق این کشور قرار دارد. مرکز این استان شهر جلال‌آباد است. در عین حال این شهر یکی از مراکز مهم حضور گروه تروریستی داعش در افغانستان به شمار می‌رود. طالبان و گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) در منطقه‌ای که این دانشگاه ساخته می‌شود حضور دارند. در مدت کوتاه شروع به ساخت این پروژه، سه کارگر که در این طرح فعالیت می‌کردند ربوده و پس از ۱۲ روز آزاد شدند.
وقایع
دو گروه شورشی مخالف دولت و مافیای زمین تهدیدی برای ادامه فعالیت دانشگاه اسلامی افغانستان به شمار می‌روند. مخالفت شورشی‌ها با تأسیسات دولتی و پروژه‌های مورد حمایت دولت دلیل اصلی سنگ‌اندازی این گروه‌ها در ساخت این پروژه است. همچنین بهره‌برداری از ضعف حاکمیت دولت در این مناطق بهانه‌ای برای باج‌گیری مافیای زمین است.
خان خاکسار، استاندار رودات، در این باره با بیان اینکه مافیای زمین یک گام جلوتر بوده است، گفت: اطلاعاتی که به دست ما رسیده نشان می‌دهد که مافیای زمین در آدم‌ربایی و ترساندن کارگران مشغول در ساخت دانشگاه دست دارد. این کارگران ۱۳ روز در دست آدم‌ربایان بودند. پس از گفت‌وگو و تبادل نظر با بزرگان رودات، هیئتی را به سوی طالبان فرستادیم تا برای رفع این مشکل اقدام کند. البته مسئول آنها دست داشتن در ترساندن کارگران را رد کرد.
همچنین مشکلات دیگری بر سر راه ساخت این پروژه وجود داشتند که از آن جمله می‌توان به حضور افراد در این محل و پس از شروع پروژه اشاره کرد که ادعای مالکیت زمین این نواحی را داشتند. حتی برخی در این زمین‌ها زراعت نیز کرده بودند. اگر این پروژه به سرانجام برسد، شهرک بزرگی در این منطقه احداث می‌شود که زمینه کسب‌وکار برای هزاران نفر از اهالی این منطقه را فراهم می‌کند و دو گروه یاد شده از این موضوع متضرر خواهند شد.
در عین حال قرار بود که ساخت این دانشگاه در سال ۱۳۹۵ هجری آغاز شود که به دلایل یادشده این اقدام به تعویق افتاد و قرار شد که ۲۹ آبان همان سال، ساخت دانشگاه از سر گرفته شود.
یادآور می‌شود که در ۵ آبان ۱۳۹۷ برخی منابع خبری اعلام کردند که شورای وزرای افغانستان در نشستی تصمیمی جدید مبنی بر آن گرفت که این دانشگاه بزرگ به جای ولایت ننگرهار در کابل احداث شود.
منبع: ایکنا
