چند روز پیش فردی 80 ساله در مصر درگذشت که رسانه های مصری از او به عنوان مهندس تقریب یاد کردند.
نام او شیخ محمود عاشور بود؛ جانشین شیخ الازهر در سال 2000 و عضو مجمع مطالعات اسلامی الازهر به عنوان مهمترین مجمع افتاء و اجرایی الازهر بود.
از همه مهمتر، او از آخرین شاگردان شیخ محمود شلتوت، شیخ الازهر در دهه های 40 و 50 میلادی بود که در ایران نام او(شلتوت) را در کنار نام آیت الله بروجردی به کار می برند.
شیخ محمود شلتوت تنها رهبر در الازهر است که در فتوایی مشهور مجوز تعبد به مذهب شیعه اثنی عشری را برای اهل سنت صادر کرد.
در دوران او اولین موسسه جدی برای تقریب مذاهب اسلامی در الازهر تاسیس شد.
داستان از این قرار بود که شیخ محمدتقی قمی(ره) که از ابتدای عمر پربرکتش دغدغه تقریب بین مذاهب اسلامی را داشت مانند خیلی دیگر از مصلحین معاصر از تفرقه و تشتت بین امت اسلامی نگران و غمگین بود؛ جهت حل این مشکل و رفع تفرقه و رسیدن امت اسلامی به یک اتحاد و انسجام، در فکر بود.
شیخ قمی(ره) پس از فراگیری زبان عربی به مصر سفر کرد و در آنجا با شیخ محمد مصطفی مراغی ـ رئیس وقت الأزهرـ این دغدغه را مطرح کرد و شیخ مراغی با توجه به اوضاع خفقان‌آمیز آن زمان مصر با احتیاط اصل مسأله را پذیرفت اما بعدها کمک‌های شایانی به این مسأله کرد.
با شروع جنگ جهانی دوم شیخ قمی(ره) مجبور شد مصر را ترک کند و به ایران بازگردد اما در ایران به خدمت حضرت آیت‌الله بروجردی(ره) رفت و با ایشان نیز این مسأله را در میان گذاشت که با حمایت و تأئید قاطع معظم‌له روبرو شد.
پس از اتمام جنگ جهانی دوم در سال 1946 شیخ قمی(ره) مجدداً به مصر بازگشت و این بار فعالیت‌های تقریبی را با شدت بیشتری دنبال کردند تا اینکه یک سال بعد مصادف با 29 ربیع‌الأول سال 1366ق دارالتقریب به همت وی و با حمایت‌های حضرت آیت‌الله بروجردی(ره) از یک سو و شیخ محمود شلتوت از سوی دیگر تأسیس شد.
شیخ محمود عاشور شاگرد چنین مکتبی بود و هر چند بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی و با اقدامات پان‌عرب جمال عبدالناصر در نیمه‌های دهه 50 فعالیت‌های دارالتقریب الازهر به مرور زمان به شدت کاهش یافت و نهایتا در اوایل دهه 80 و آغاز دیکتاتوری مبارک تعطیل شد بسیاری چون شیخ عاشور مترصد احیای میراث بروجردی و شلتوت بودند.
در ایران این میراث توسط آیت الله خامنه ای در مجمع تقریب مذاهب اسلامی احیا شد و در مصر شیخ محمود عاشور در این راه تلاش کرد
وی هر چند در اوج فعالیت دارالتقریب الازهر در دهه های 60 تا 80 حضور جدی نداشت اما دو بار برای احیای آن تلاش جدی ئی به عمل آورد.
بار اول در سال های پایانی قرن 20 بود؛ زمانی که حضرات آیات تسخیری و جنتی به همراه سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور وقت ایران به قاهره سفر کردند و در پی آن تعدادی از علمای الازهر از جمله «شیخ محمود عاشور» جانشین سابق الازهر، «محمد الدسوقی» و «آمنه نصیر» فرصت را غنیمت شمردند و «دارالتقریب مذاهب اسلامی» الازهر را مجددا فعال کردند و ریاست آن را برعهده گرفت اما مبارک باز ورود کرد و تمام تلاش‌های الازهر را نابود و این شورا را معلق کرد.
در نبود مبارک هم البته تلاشی دیگر شکل گرفت؛ پس از انقلاب 25 ژانویه 2011 مصر؛ شیخ محمود عاشور در نیمه سال 2011 گفته بود: فرصت اکنون برای احیای این شورا مناسب است و به‌زودی فعالیت‌های آن را از سرخواهیم گرفت و این شورا را به مجمعی بزرگ تبدیل می‌کنیم.
وی حتی از تعیین ساختمانی برای این مرکز و تجهیز آن خبر داده و افزوده بود: به دنبال تعیین سیاست‌های آینده مجمع هستیم به احتمال زیاد اندیشمندان بزرگ مسلمان در امور مختلف به این مجمع می‌پیوندند و عمل ما فقط در حیطه فقه نیست و مجمع دارای کمیته‌های فرعی همچون «فقه مذاهب»، «فرق دینی» و «تاریخ ادیان و مذاهب» خواهد بود و کمیته اصلی کمیته «تقریب» خواهد بود.
اما پس از این چند موضع‌گیری خبر جدی درباره دارالتقریب الازهر و فعالیت‌های آن منتشر نشد پیرمرد داستان ما دیگر توان دنبال کردن آرزوهایش را نداشت و عملا فعالیت‌هایش به دلیل عدم تحقق استقلال الازهر که یکی از اهداف انقلاب 25 ژانویه مصر بود و ورود برخی مقامات الازهر به برخی سخنان ضدوحدت به محاق رفت.
او در این سال ها به فعالیت های علمی و تبلیغاتی در مصر بویژه در رادیو و تلویزیون مشغول بود و تنها فعالیت او در عرصه تقریب عضویت در شورای عالی مشورتی سازمان آیسسکو متعلق به سازمان همکاری اسلامی بود و تلاش های او در عرصه تقریب بویژه پس از انقلاب مصر دیده نشد و حتی در چند روز گذشته و پس از وفات او هیچ کدام از مسئولان تقریبی کشور یادی از او نکردند.
