در این گزارش، برخی کتاب‌هایی را مرور کرده‌ایم که درصدد بوده‌اند با گذر از کلیشه‌های رایج، نگاهی موسع‌تر به لبنان بیندازند.
به‌بهانه حوادث اخیر لبنان به کتاب‌های منتشرشده در این حوزه سری زدیم
لبنانی که نمی‌شناسیم
به گزارش الأمه:
چند هفته‌ای است که لبنان درگیر اعتراض‌های مردمی است. مردم این کشور به عملکرد دولت‌مردانشان معترض هستند و این روزها اعتراضشان را در خیابان نشان می‌دهند. نخستین نتیجه این اعتراض‌ها فعلا استعفای نخست‌وزیری است که در یک دهه گذشته، عموما نخست‌وزیر بوده است. با‌این‌حال، آنچه عموما در ایران از لبنان می‌دانیم، خیلی زیاد نیست و تصور یک‌طرفه‌ای از این کشور داریم. حضور حزب‌الله لبنان باعث شده عموم مردم تصورشان از لبنان را با‌توجه‌به مواضع و رویدادهای این حزب تنظیم کنند و وقتی خبر، تصویر یا فیلمی خلاف این تصور ایجاد می شود، برایشان شگفت‌انگیز است.
هرچند روابط ایران و لبنان در چند دهه اخیر در بهترین سطح خود بوده است، محصولی تولید نکرده‌ایم که شناخت کامل و جامعی از لبنان به ما بدهد. در سال‌های اخیر آثاری در لبنان با محوریت حزب‌الله منتشر شده است؛ اما شاید این کفاف دانستن درباره لبنان را ندهد. در این گزارش، برخی کتاب‌هایی را مرور کرده‌ایم که درصدد بوده‌اند با گذر از کلیشه‌های رایج، نگاهی موسع‌تر به لبنان بیندازند.
ساختار سیاسی -اجتماعی لبنان
یکی از مسائل نامکشوف برای توده مردم ساختار سیاسی پیچیده لبنان است. برای همین است که آقای سیدعلی حق‌شناس‌کمیاب در کتابی با عنوان «ساختار سیاسی-اجتماعی لبنان و تأثیر آن بر پیدایش جنبش امل» این موضوع را بررسی کرده است. هرچند این کتاب برای محققان نوشته شده، قابلیت آن را دارد که مباحث آن به‌صورت عمومی هم بازگو شود. کتاب «ساختار سیاسی لبنان و تأثیر آن بر پیدایش جنبش امل» تلاشی است برای ارائه تصویری روشن و جامع از کشور لبنان و جنبش امل تا برای دانش‌پژوهان و دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی و تاریخ مفید و راهنمایی باشد برای تصمیم‌گیران و کارگزاران سیاست خارجی در این عرصه. نویسنده در این اثر تلاش کرده تاریخچه لبنان و بافت سیاسی-اجتماعی آن را بررسی و بعد از آن بر جنبش امل به‌عنوان موضوعی مشخص تمرکز کند. در پاییز 1388، انتشارات سنا برای نخستین‌بار «ساختار سیاسی-اجتماعی لبنان و تأثیر آن بر پیدایش جنبش امل» اثر سیدعلی حق‌شناس‌کمیاب را با شمارگان 1100 نسخه و قیمت 3500 تومان در 240 صفحه منتشر کرده است.
لبنان از نگاه یک مستندساز
آقای سعید ابوطالب، مستندساز کشورمان، بعد از جنگ 33روزه به این کشور رفت تا روایتی از لبنان خلق کند. او این کار را در کتاب «لبنان قبل و بعد از 33 روز» انجام داده که انتشارات سروش آن را منتشر کرده است. این اثر در ۶ فصل با عناوین ساختار قدرت سیاسی لبنان، لبنان بعد از پیمان طائف، دگرگونی‌های لبنان در آغاز قرن 21، جنگ ۳۳روزه، لبنان پس از ۳۳ روز و لبنان آینده به نگارش درآمده است. توجه نویسنده به بافت پیچیده این کشور و روایت ساده آن برای مخاطب شاید یکی از ویژگی‌های کتاب باشد. کتاب حاضر دو ویژگی درخورتوجه دارد: اولا، اطلاعات گسترده و ارزشمندی از تاریخ لبنان و پیشینه سیاسی این کشور تا تحولات دهه‌های اخیر را به‌شکل جامع و خلاصه در متن کتاب گردآورده است؛ ثانیا، حقایقی انحصاری و دست‌اول را در خلال گفت‌و‌گوهای اختصاصی خود با مهم‌ترین چهره‌های سیاسی لبنان را با نثری روان و خواندنی به خواننده ارائه می‌کند.
شناخت لبنان از نگاه لبنانی‌ها
برای شناخت هر پدیده‌ای باید با عوامل بومی آن مرتبط شد. با این نگاه، لبنان را نیز بومیان آن کشور بهتر می‌توانند توصیف کنند؛ پس تمارا چلبی که اصلیتی لبنانی دارد، صلاحیت این کار را داشته باشد. او در کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» با نگاهی به شیعیان لبنان سعی کرده وضعیت کل لبنان را هم شرح دهد. نویسنده در بخشی به تغییرات فرهنگی-اجتماعی لبنان می‌پردازد و جبل‌عامل را در دولت ملت لبنان بازتعریف می‌کند و نشان می‌دهد چگونه ساکنان منطقه با فرایندهایی از افرادی بی‌اراده و غیرفعال به افرادی بااراده و فعال تبدیل شدند. پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» را در 308 صفحه و قیمت ۸۰هزار ریال منتشر و روانه بازار کرده است.
سفرنامه‌ای از لبنان
هرچند ایرانیان زیادی به لبنان سفر می‌کنند، کمتر سفرنامه‌ای درباره این کشور نوشته شده است. شاید خودداری از دست‌به‌قلم‌شدن مسافران ایرانی به این کشور یکی از دلایل نبود شناخت درست لبنان باشد. در یکی از معدود سفرنامه‌ها، آقای حسین مرکبی سعی کرده روایت خود از لبنان را به رشته تحریر درآورد. سفر مرکبی به لبنان همزمان با جنگ 22روزه در غزه بوده و التهابات آن در متن هم مشهود است. «لبنان‌زدگی» سفرنامه‌ای ۹پرده‌ای درباره سفر به کشور لبنان است. نویسنده کتاب می‌کوشد بافت اجتماعی و سیاسی و تاریخی لبنان را در قالب مشاهداتش در این سفر صورت‌بندی کند. این سفرنامه به قرائت لبنانی از اسلام و تجربه زیسته مسلمانان در فضای متکثر و پردادوستد کشوری می‌پردازد که هیچ گروهی در آن اکثریت مطلق یا حاکم نیست. فصل‌های کتاب به روایت‌هایی از کمربند فقر بیروت یا همان ضاحیه جنوبی، موزه ملی لبنان، دانشگاه آمریکایی بیروت، پارک‌موزه مقاومت با نام ملیتا و بازدید از گروه‌های پیشاهنگی حزب‌الله اختصاص دارد. مرکبی در این کتاب مشاهدات خود از لبنان، تأثیر اندیشه و برنامه‌های عملی امام موسی صدر و فعالیت‌های مؤسسات امام موسی صدر در این کشور را روایت کرده است. گزارش دیدار از برخی مراکز علمی و فرهنگی حزب‌الله لبنان نیز بخش دیگری از این سفرنامه را تشکیل می‌دهد. عناوین بخش‌های ۹گانه کتاب به‌ترتیب بدین‌شرح است: «دهکده»، «استغنا»، «تمدن»، «حیات»، «خموشی»، «عمان»، «قصاص»، «لبنان‌زدگی» و «کرشمه».
نشر آرما کتاب «لبنان‌زدگی؛ سفرنامه لبنان» سیدحسین مرکبی را با شمارگان هزار نسخه و در ۱۰۴ صفحه و به بهای ۲۵هزار تومان منتشر کرده است.
منبع: صبح نو
