مردم بحرین به تاسی از انقلاب های مصر و تونس که به سقوط "حسنی مبارک" و "زین العابدین بن علی" منجر شد رسما از 14 فوریه (25 بهمن) اعتراضات خود علیه رژیم آل خلیفه را آغاز کردند. میدان لؤلؤ در منامه پایتخت بحرین نماد اعتراضات مردمی و محل تجمع معترضین بود. معترضینی که تنها با تحصن در

واکاوی انقلاب بحرین؛ اهداف و چالشهای داخلی و خارجی

جهان عرب از نخستین روزهای سال جاری میلادی شاهد قیام ملتهای عرب بود. این قیام ها که از تونس آغاز شد و هم اکنون نیز ادامه دارد یکی پس از دیگری سقوط رژیم های دیکتاتوری عرب را در پی داشته است.

تاریخچه قیام بحرین

مردم بحرین به تاسی از انقلاب های مصر و تونس که به سقوط "حسنی مبارک" و "زین العابدین بن علی" منجر شد رسما از 14 فوریه (25 بهمن) اعتراضات خود علیه رژیم آل خلیفه را آغاز کردند. میدان لؤلؤ در منامه پایتخت بحرین نماد اعتراضات مردمی و محل تجمع معترضین بود. معترضینی که تنها با تحصن در این مکان خواسته های مشروعشان همچون اصلاحات سیاسی و آزادی های بیشتر را مطرح می کردند.

رژیم آل خلیفه از همان ابتدا تظاهرات های مسالمت آمیز مردم را تاب نیاورد و با استفاده از نیروهای امنیتی خود معترضین را به خاک و خون کشید. قلع و قمع معترضین که در نوع خود بی حد و حصر بود مانع از قیام مردمی نشد و دامنه این اعتراضات تا جایی پیش رفت که رژیم آل خلیفه بحرین دست به دامان کشورهای عرب منطقه شد به طوری که عربستان سعودی و امارات در مجموع هزار و 500 نظامی خود را برای سرکوب هر چه بیشتر معترضین بحرینی به منامه اعزام کردند.

بر اثر حملات وحشیانه نیروهای بحرینی و عربی علیه معترضین تاکنون 21 نفر کشته و صدها تن دیگر زخمی شده اند. همچنین 300 معترض بحرینی در شرایط دشواری در بازداشت بسر می برند که 11 نفر آنها را زنان تشکیل می دهند.شکنجه، توقیف روزنامه ها، بازداشت رهبران مخالف و شلیک مستقیم گلوله به سر و سینه معترضین از جمله روش های سرکوب مردمی توسط رژیم آل خلیفه محسوب می شود.

خواسته های معترضین

بازگشت افراد تبعید شده، آزادی زندانیان سیاسی، لغو ممنوعیت تشکیل احزاب و فعالیت های سیاسی مذهبی، آزادی بیان و مطبوعات و لغو سانسور مهمترین خواسته های سیاسی مردم بحرین را تشکیل می دهند.

اهداف عربی و غربی

بدون در نظر گرفتن قیام لیبی، کشورهای عربی که شاهد خیزش مردمی هستند از دخالت نظامی دیگر کشورها در امان هستند و علاوه براین قیام مردمی در این کشورها رنگ و بوی طائفه ای و مذهبی ندارد. بنابریان این دو مقوله قیام مردمی بحرین را از دیگر انقلاب های عربی متمایز می کند. به عنوان مثال عربستان سعودی که از سقوط حسنی مبارک هم پیمان عرب و متحد خود علیه ایران در منطقه به شدت آسیب دیده است اهداف متفاوتی را از اعزام نیرو به بحرین دنبال می کند.

با توجه به اینکه اغلب جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می دهند (علیرغم سیطره اهل تسنن بر حکومت) مقامات سعودی زنگ خطر را در این زمینه حس کرده و برای جلوگیری از به قدرت رسیدن شیعیان در بحرین که می تواند به همپیمانی برای ایران به عنوان یکی از قدرت های منطقه تبدیل شود به هر وسیله ای متوسل شده اند.

علاوه بر مقابله با ایران، جلوگیری از سرایت قیام مردمی بحرین به عربستان سعودی به ویژه خیزش شیعیان این کشور و در نهایت به وجود آمدن اتحاد شیعی در منطقه از دیگر اهداف عربستان از دخالت نظامی در بحرین به شمار می رود.

از سوی دیگر کشورهای غربی به ویژه آمریکا نیز اگرچه سرکوب خونین معترضین بحرینی را محکوم کرده اند اما در عین حال خواهان تغییر قدرت و رژیم در بحرین نیستند چرا که بحرین علاوه بر روابط تنگاتنگ با واشنگتن مقر ناوگان پنجم آمریکا نیز می باشد.

سقوط دولت بحرین به دست شیعیان این کشور قطعا می تواند به تحریک شیعیان عربستان سعودی که اکثرا در بخش های نفت خیز این کشور زندگی می کنند بیانجامد. این امر می تواند باعث ضعف نظامی آمریکا در منطقه و در مقابل نشانه قدرت ایران باشد. به عبارتی دیگر جلوگیری از سقوط دولت بحرین به دست شیعیان هدف مشترک عربستان سعودی و آمریکا می باشد.

نوع حکومت در بحرین

"شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه" پادشاه بحرین است که از سال 1999 تاکنون حاکم این جزیره است. حکومت بحرین در سال 2002 از امیرنشین به پادشاهی تغییر کرد. مقام پادشاهی در این کشور موروثی است و وی نخست وزیر و اعضای کابینه را تعیین می کند.

احزاب و جنبش های سیاسی

در بحرین حدود 15 حزب سیاسی شامل احزاب مذهبی، لیبرال، چپ و بعثی وجود دارد که مهمترین احزاب و جریان های مخالف آنها عبارتند از:

 - جمعیت الوفاق الوطنی الاسلامی که برجسته ترین حزب سیاسی شیعه در بحرین به شمار می رود.

 - جنبش حق که از جمعیت الوفاق منشق شده است.

 - جنبش احرار

 - جمعیه الوعد (العمل الوطنی و الدیمقراطی)

 - جمعیه العمل الاسلامی

 - جمعیه التجمع القومی الدیمقراطی

 - جمعیه المنبر الدیمقراطی التقدمی

 - جمعیه الوسط العربی الاسلامی

 - جمعیه المنبر الوطنی الاسلامی

 - جمعیه الاصاله

 - حرکه العداله الوطنیه

تفاوت نگرش مخالفان مهمترین چالش قیام

از سوی دیگر صرفنظر از چگونگی سرکوب قیام مردمی بحرین و اهداف عربی و غربی از دخالت نظامی در این کشور نباید از مهمترین تفاوت قیام بحرین با دیگر ملت های عرب غافل شد.

با نگاهی به انقلاب های مصر و تونس به خوبی می توان دریافت که اتحاد ملی و خواسته مشترک میان تمامی احزاب و گروه های سیاسی رمز پیروزی در این کشورها بود و در واقع سرنگونی رژیم دیکتاتوری در مصر و تونس تنها خواسته به شمار می رفت؛ موضوعی که در بحرین شاهد آن نیستیم چرا که اهداف احزاب و جریان های اپوزسیون این کشور از قیام، متفاوت است.

عدم اتحاد احزاب و جریان های مخالف و تفاوت نگرش آنها نسبت به قیام مردمی بحرین مهمترین چالش بر سر راه انتفاضه این کشور به شمار می رود که این امر سرخوردگی معترضین را در پی خواهد داشت.

به عنوان مثال جمعیت الوفاق که از زمان تاسیس آن تا به امروز کمتر از 10 سال می گذرد اگرچه بزرگترین گروه مخالف شیعه در بحرین محسوب می شود اما اغلب اعضای آن میانه رو هستند و تنها خواستار استعفای دولت و اصلاحات هستند.

این جمعیت خواستار سقوط رژیم حاکم در این کشور نیست بلکه به دنبال تغییر نخست وزیر این کشور که بیش از 40 سال بر مسند قدرت تکیه کرده است می باشد و نیز خواهان تبدیل رژیم حاکم از "پادشاهی مطلق" به "پادشاهی مشروطه" است حال آنکه دیگر احزاب و جریان های مخالف شیعه خواهان سقوط رژیم آل خلیفه و تشکیل یک نظام دموکراتیک از طریق نافرمانی های مدنی و تظاهرات های خیابانی هستند.

در چنین شرایطی عدم اتحاد مخالفان چالشی جدی بر سر راه قیام مردمی بحرین محسوب می شود که این امر تنها سرخوردگی معترضین و بهره برداری رژیم آل خلیفه از اوضاع فعلی بحرین را در پی خواهد داشت.

سمیه خمارباقی