محله «غازی عثمان پاشا» در آنکارا ساختمانی با حال و هوای فرهنگ ایران دارد؛ بنایی دو طبقه با نمایی از آجرهای سرخ، ویترین‌هایی از صنایع دستی ایران، کاشی‌های آبی لاجوردی و فیروزه‌ای و بیت معروف سعدی «بنی آدم اعضای یکدیگرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند».
چرا ترکیه در گردشگری از ما جلوتر است؟
به گزارش الأمه به نقل از ایسنا:
در همان محله وقتی آدرس رایزن فرهنگی ایران در آنکارا را جست‌وجو می‌کنی، خیابانی به نام ایران را هم روی نقشه گوگل نمایش می‌دهد. داخل ساختمانِ متعلق به کشورمان، زیباتر از بیرون است؛ راه‌پله‌هایی با نرده‌های چوبی، ویترین‌هایی از ظروف میناکاری، فیروزه‌کوبی، مینیاتور و قلمزنی ایرانی و هدایایی که از سوی مقامات و مراکز فرهنگی ترک یه تقدیم رایزنی فرهنگی ایران شده است. قالی دستبافتی هم که وسط اتاقِ کار رایزن فرهنگی پهن شده، نگاه را می‌دزدد.
محمود صدقی‌زاده رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در شهر آنکارای ترکیه است. چند سالی در شهر استانبول سِمت داشته و حالا در شهر دیگری. سفارت جمهوری اسلامی ایران در ترکیه، وابستگی فرهنگی در استانبول هم دارد. تا مدتی پیش وابستگی فرهنگی در شهر ارزروم هم دایر بود که به دلیل محدودیت بودجه، دایره فعالیت آن محدود شده است اما به‌زودی از سر گرفته خواهد شد.
در ادامه حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایسنا با صدقی‌زاده را می‌خوانید:
ایران و ترکیه اشتراکات فرهنگی بسیاری دارند. ترک‌ها به خوبی توانسته‌اند کشورشان را به ایرانی‌ها معرفی کنند و به همین دلیل هم ایرانی‌های بسیاری هر ساله برای سفر به ترکیه تمایل نشان می‌دهند. چرا ما به اندازه ترک‌ها در این زمینه موفق نبوده‌ایم؟
اینکه ترک‌ها توانسته‌اند کشورشان را نه تنها به ایرانیان بلکه به تمام مردم دنیا معرفی کنند و در نتیجه صنعت گردشگری خود را رشد دهند و سالانه تعداد زیادی گردشگر جذب کنند، حاصل نگاه راهبردی آنان به مقوله گردشگری و توریسم است. ترک‌ها برای رسیدن به این نقطه راه طولانی و دشواری را طی کرده‌اند. ترکیه از سال ۱۹۸۵ موضوع توجه به امر گردشگری را بصورت راهبردی در دستور کار خود قرار داد و با اقدامات زیربنایی زمینه‌های لازم برای جذب گردشگران خارجی به کشور را ایجاد کرد. از جمله این اقدامات تصویب یا اصلاح قوانین و مقررات، ارائه تسهیلات لازم برای احداث هتل و مراکز اقامتی و رفاهی، توسعه خطوط هوایی و راه‌اندازی پرواز هواپیمایی ترکیه به اکثر نقاط جهان، تاسیس مدارس توریسم در سطح دبیرستان، توجه جدی به رشته‌های هتلداری و آشپزی در دانشگاه‌ها و آموزش پرسنل مورد نیاز در صنعت توریسم و گردشگری، ایجاد و تجهیز بیمارستان‌ها به لوازم مدرن و روزآمد و ... است. یعنی صرفا با معرفی و شناساندن جاذبه‌های گردشگری و تبلیغات، نتیجه مورد نظر حاصل نشده است. بدیهی است که بعد از انجام اقدامات زیربنایی و فراهم‌کردن زمینه‌های لازم، اطلاع‌رسانی و تبلیغات و حضور در نمایشگاه‌های گردشگری برای جذب گردشگر هم اهمیت خاص خود را دارد. لذا باید گفت هر چند برپایی یا حضور در نمایشگاه‌ها شرط لازم برای توسعه گردشگری است ولی شرط کافی نیست. کشور ما با سابقه طولانی تاریخی و وجود آثار باستانی و روحیه مهمان‌نوازی مردم، دارای ظرفیت لازم برای رشد و توسعه سریع در صنعت گردشگری است. اقدام کاملا به‌جای دولت برای تاسیس وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نشانگر توجه جدی و اهتمام دولت به توسعه امر گردشگری است.
در حال حاضر بودجه رایزنی فرهنگی ایران در آنکارا چقدر است؟
متاسفانه در چند سال اخیر به علت تضییقات موجود و افزایش قیمت ارزهای خارجی، شاهد کاهش شدید بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و به تبع آن رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشوریم. رایزنی فرهنگی ایران در ترکیه هم از این امر مستثنی نبوده و بدیهی است که این موضوع در انجام فعالیت‌ها بی‌تاثیر نیست. البته بنده معتقدم در شرایط فعلی نیز چنانچه بتوانیم از مشارکت و مساعدت دستگاه‌های فعال در زمینه فرهنگی و گردشگری بهره‌مند باشیم کارهای بیشتری قابل انجام است و رایزنی فرهنگی ظرفیت بیش از اینها را دارد. از همین جا ضمن اعلام آمادگی برای همکاری و مشارکت در اجرای برنامه‌ها از مسئولان محترم دستگاه‌های فرهنگی و گردشگری کشور تقاضا دارم که پشتیبان و حامی برنامه‌های رایزنی فرهنگی باشند تا ضمن توسعه فعالیت‌های فرهنگی و معرفی فرهنگ کشورمان به مردم ترکیه بتوانیم گامی در جهت توسعه روابط فرهنگی دو کشور دوست و همسایه برداریم.
رایزن فرهنگی ایران در ترکیه برای انجام فعالیت‌های فرهنگی در این کشور با چه مشکلاتی روبه‌روست؟
با توجه به اشتراکات فرهنگی و دینی بین دو کشور محدودیتی برای کار فرهنگی در چارچوب قوانین و مقررات در ترکیه نداریم. با عنایت به علاقه مردم ترکیه به فرهنگ و ادبیات ایران، زمینه لازم برای فعالیت فرهنگی وجود دارد و مراکز فرهنگی و علمی ترکیه اعم از مراکز دولتی یا خصوصی هرگونه همکاری را بعمل می‌آورند. اقبال به فراگیری زبان فارسی، توجه به فیلم‌های ایرانی و افزایش تعداد گردشگران ترکیه‌ای به مقصد ایران نشانگر توجه مردم ترکیه به ایران و فرهنگ کشورمان است. تا چند سال پیش تعداد ترک‌هایی که به ایران می‌رفتند به نسبت ایرانیانی که به ترکیه سفر می‌کردند، محدود بود ولی در چند سال اخیر شاهد افزایش تعداد گردشگران ترک به ایرانیم. قبلا تعداد زیادی از افرادی که به ایران سفر می‌کردند دارای هدف اقتصادی و تجاری بودند ولی در چند سال اخیر شاهد سفر گردشگران از اقشار مختلف هستیم که بصورت انفرادی یا در قالب گروه‌های فرهنگی، علمی و مذهبی به ایران سفر می‌کنند. این روند نشانگر اقدام در جهت معرفی جاذبه‌های گردشگری کشورمان است. البته قطعا این میزان از کار کافی نیست و جای کار خیلی بیش از این است. با توجه به اینکه منابع لازم به زبان ترکی استانبولی برای معرفی ایران و جاذبه‌های گردشگری کشورمان به مخاطب ترک بسیار کم است و از طرفی با عنایت به وجود ظرفیت لازم در رایزنی فرهنگی برای ترجمه آثار مکتوب و دوبله فیلم‌های مستند به زبان ترکی استانبولی، ضمن به فال نیک گرفتن تاسیس وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تاثیر این تصمیم در توسعه وضعیت گردشگری کشورمان، چنانچه مشارکت و حمایت لازم از سوی آن وزارتخانه صورت بگیرد می‌توانیم محصولات خوبی در راستای معرفی جاذبه‌های گردشگری کشورمان را تولید و عرضه کنیم.
مسائل سیاسی تا چه اندازه در فعالیت‌های فرهنگی در خارج از کشور نقش دارند؟
البته در تمام دنیا مسائل سیاسی در کیفیت و کمیت فعالیت‌های فرهنگی بی‌تاثیر نیست ولی با توجه به اشتراکات فرهنگی، تاریخی، دینی و ادبی بین دو کشور ایران و ترکیه نقش و تاثیر مسائل سیاسی در روابط و فعالیت‌های فرهنگی مقطعی بوده و با توجه به ریشه قوی اشتراکات فرهنگی و دینی دو کشور مسائل و نوسانات سیاسی موجب تخریب جدی در روابط فرهنگی دو کشور نمی‌شود.
ذات کار رایزنان فرهنگی در کشورهای خارجی چیست؟ اقداماتی که مجموعه بین‌المللی ما در خارج از کشور انجام می‌دهند تا چه اندازه تاثیرگذار هستند؟
ذات کار رایزنان فرهنگی، معرفی تمدن و ادبیات و چهره فرهنگی ایران است. بخش‌هایی از آن هم با گردشگری تلاقی می‌کند. اگر معرفی کلی ایران را در نظر بگیریم معرفی آثار باستانی، طبیعی و جاذبه‌های گردشگری را هم شامل خواهد شد. این وظیفه کلی رایزنی‌های فرهنگی است. همچنین براساس وظایفی که در اساسنامه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و ماموریت‌های آن پیش‌بینی شده است، معرفی ادبیات و زبان فارسی را نیز در دستور کار داریم و بخشی از آن را با همکاری بنیاد سعدی انجام می‌دهیم. در ترکیه تعداد پنج کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های آنکارا، استانبول، آتاترک ارزروم، کرئک قلعه و سلجوق قونیه وجود دارد. علاوه بر این در برخی از دانشگاه‌های ترکیه نیز کلاس‌های آزاد آموزش زبان فارسی وجود دارد. حمایت از کرسی‌ها و مراکز آموزش زبان فارسی و تجهیز کتابخانه‌های آنها از جمله فعالیت‌های رایزنی فرهنگی است. همچنین ترجمه و نشر آثار نویسندگان ایرانی در زمینه‌های مختلف ادبی، فرهنگی، هنری، تاریخی فلسفی و دینی از دیگر فعالیت‌های رایزنی‌های فرهنگی است که در چند سال اخیر از طریق طرح حمایت از انتشار آثار معارف اسلامی و علوم انسانی تحت عنوان «تاپ» به مرحله اجرا گذاشته می‌شود. در این راستا شاهد آن هستیم که بسیاری از آثار ارزشمند ایرانی به زبان‌های پرمخاطب دنیا و حتی برخی زبان‌های محلی ترجمه و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است. ارتباطات دانشگاهی، تبادلات بین دانشگاهی، معرفی دانشگاه‌های ایران و جذب دانشجو از خارج را نیز در دستور کار داریم و هماهنگی لازم برای اعطای فرصت مطالعاتی و بورس تحصیلی به علاقمندان صورت می‌گیرد.
رایزن فرهنگی در حوزه معرفی زبان فارسی چه کاری انجام می‌دهد؟
مرکز آموزش زبان فارسی رایزنی فرهنگی در آنکارا با سابقه بیش از ۳۵ سال فعال است. اغلب اساتید زبان فارسی ترکیه فراگیری زبان فارسی را از این مرکز آغاز کرده‌اند. این مرکز اکنون با همکاری رایزنی فرهنگی و بنیاد سعدی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. هماهنگی با دانشگاه‌ها مختلف بویژه دانشگاه‌های استان‌های مرزی برای برگزاری دوره‌های دانش‌افزایی برای دانشجویان ترک و همچنین هماهنگی لازم با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای اخذ بورسیه تحصیلی برای دانشجویان مستعد در رشته زبان و ادبیات فارسی از دیگر اقدامات در راستای ترویج زبان و ادبیات فارسی است.
چون درباره زبان فارسی صحبت شد لازم است به مولانا که اشعارش به زبان فارسی نوشه شده هم اشاره کنیم. یکی از اشتراکات بین ایران و ترکیه نیز حضرت مولاناست. مناقشه بسیاری هم بین ایرانی و ترک بودن مولانا وجود داشته است. نقش رایزن فرهنگی در این زمینه چیست؟
ترک‌ها تا چند سال پیش نگاه متعصبانه‌ای نسبت به مولانا داشتند ولی در سال‌های اخیر شاهدیم که در مراسم شب عروس که هر ساله در شهر قونیه برگزار می‌شود، گروه‌های هنری ارزشمندی از ایران نیز در این مراسم برای اجرای برنامه دعوت می‌شوند. آنها متوجه شده‌اند که اگر دو کشور به هم نزدیک شوند نتیجه بهتری حاصل خواهد شد. تنها راه نزدیکی و توسعه مناسبات دو کشور فعالیت‌های فرهنگی است بنابراین باید عوامل فرهنگی دو کشور دست به دست هم دهند تا این روابط تقویت شود. ترکیه به تازگی طرحی را پیشنهاد کرده که ترکیه، ایران و افغانستان مسیر حرکت مولانا را به عنوان مسیر گردشگری احیا کنند؛ یعنی مسیری که مولانا از افغانستان به ایران طی کرد تا به ترکیه (آناتولی) رسید. با توجه به علاقه مردم دنیا به فراگیری اندیشه مولانا، به نظرم این تغییر رویکرد بسیار مهم بوده و موجبات هم‌افزایی فرهنگی دو کشور را در پی خواهد داشت.
آنچه که در سفر به ترکیه برای بسیاری از گردشگران ایرانی جای سوال دارد پرچم‌های بسیاری است که از پنجره‌ها و تراس خانه‌ها آویزان شده‌اند. دلیل توجه ترک‌ها به پرچم کشورشان و انجام این کار چیست؟
حس ملی‌گرایی در بین مردم ترکیه قوی است. در ترکیه اقوام مختلفی زندگی می‌کنند که این اقوام بطور کامل هم‌سنخ نیستند و دارای تفاوت‌های فرهنگی‌اند. لذا با تقویت بحث ملی‌گرایی، وحدت و انسجام ملی را حفظ می‌کنند. از طرفی پرچم نماد است و این موضوع را از کودکی به بچه‌ها یاد می‌دهند. همه مردم ترکیه در خانه‌هایشان حداقل یک پرچم کوچک دارند. در اعیاد مختلف همه مردم به صورت خودجوش پرچم کشورشان را پشت پنجره یا روی نمای خانه‌هایشان نصب می‌کنند. تبلیغی هم برای این کار در رسانه‌ها نمی‌شود. پرچم برای مردم ترکیه دارای قداست است. همانند کشور ما، واژه شهید در بین مردم ترکیه هم متداول است و مردم با این عبارت آشنا هستند. البته در ترکیه فرد برای حفظ وطن شهید می‌شود.
