در یکی از آخرین گردهمایی‌‌های هنرمندان عرصه کاریکاتور با موضوع محکومیت ظلم به فلسطینی‌ها، دو‌هنرمند ایرانی یعنی آقای محمود نظری و آقای سعید صادقی به‌عنوان برگزیده جشنواره معرفی و تقدیر شدند.

یکپارچگی جامعه جهانی کاریکاتور در محکومیت ظلم به فلسطینی‌ها

ما در کشوری زندگی می‌کنیم که مسأله فلسطین یکی از پر بسامدترین مسائل در عرصه سیاسی اجتماعی است؛ اما فلسطین و قدس بیرون از ایران وضعی متفاوت دارد. تجربه شما از حضور در جشنواره‌ای خارجی با موضوع قدس چه بود؟ غیر ایرانی‌ها چه نظری درباره مسأله فلسطین دارند؟
آن چیزی که در این جشنواره و جشنواره‌های دیگر ملموس است اتفاق‌نظر جامعه کارتونیست‌ها درباره ظلم به فلسطینی‌هاست. این نگاه وجود دارد که به علت اختلاف بعضی ادیان مسلمان‌ها تحت فشار هستند. بحث دیگر این است که هنر کارتون اساساً یک هنر معترض است. هنری است که انتقاد می‌کند. هر جا نقصی وجود داشته باشد کارتونیست‌ها وارد عمل می‌شوند. این جشنواره‌ها بهانه‌هایی هستند برای ارائه کارها. اتفاقاتی که در فلسطین رخ می‌دهد کاملاً روشن است که ظلمی اتفاق می‌افتد و مظلوم و ظالمی وجود دارد.

به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیردر پرداختن به مسأله قدس از سوی بعضی از طیف‌ها با نوعی اکراه نسبت به پرداختن به مسأله قدس مواجهیم. به نظر شما دلیل این موضوع چیست؟
هنر در کشور ما صورتی دولتی دارد. باید زیر‌ساخت مادی فراهم باشد تا روساخت فرهنگی شکل بگیرد. این زیرساخت‌ها هم همه در اختیار نهادهای دولتی است. این تا حد زیادی وابسته به این موضوع است که متولیان هنر از هنرمند بخواهند که در حوزه قدس کار انجام شود. در هر زمینه از فیلم و گرافیک گرفته تا کارتون من به‌عنوان هنرمندان می‌توانم کار را انجام دهم اما نمی‌توانم به شکل گسترده آن را منتشر کنم. من می‌توانم در فیس‌بوک و اینستاگرام کارم را منتشر کنم و تعداد خاصی این کار را ببینند. دیده شدن کارها در حوزه کاریکاتور وابسته به برگزاری جشنواره و چاپ کتاب کارهایی مثل این است. هنرمند دید انتقادی خود را دارد اگر رکودی رخ داده است وابسته به تصمیمات نهادهای سیاست‌گذار در دولت و دستگاه‌های دیگر است.

آقای نظری به سراغ کارتون شما که در جشنواره «قدس، میراث ما» برنده شد برویم. برای شروع بگویید چه اسمی روی آن گذاشتید؟
من معمولاً کارهایم عنوان و موضوع مشخص و اعلام شده‌ای ندارد.
به نظرم عنوان گذاشتن برای اثر باعث می‌شود ذهن بیننده محدود شود.

کمی درباره ایده اثر توضیح دهید. این تصویر که مردی مهاجر در حال کوچ است اما قدس همچنان او را می‌کشد چطور در ذهن شما شکل گرفت؟
من وقتی تصمیم گرفتم برای قدس کار کنم دیدم که روی نماد قدس یا همان قبه‌الصخره خیلی کار شده است. درباره اتفاقاتی مانند تهاجم و دخالت صهیونیست‌ها و آمریکا در آن منطقه هم کار زیاد انجام شده است. من تلاش کردم از زاویه دیگری به مسأله قدس نگاه کنم. زاویه‌ای که بیشتر به مردم آن منطقه توجه کند. ظلم واقعی به مردمی که در آن منطقه زندگی می‌کنند یا زندگی می‌کرده‌اند انجام شده است. تصاویر و ویدئوهایی هست که تخریب مناطق فلسطینی‌نشین را توسط صهیونیست‌ها نشان می‌دهد. مردمی که خانه‌شان را از دست داده‌اند و مجبور به کوچ اجباری‌اند. من خواستم بگویم کسی که همه زندگی‌اش را از دست داده است و کل زندگی‌اش بقچه‌ای است که روی دوشش است همچنان به قدس دلخوش است. قدس هنوز این‌قدر قدرت دارد که بتواند مردم را کنار خود حفظ کند و آن‌ها را به سوی خود برگرداند.

پشت کردن این مهاجر به قدس شاید کمی باب تفاسیر دوگانه را باز کند. خوب است شما به‌عنوان صاحب اثر کمی درباره معنای این پشت کردن توضیح دهید.
این خیلی به معنای پشت کردن و بی‌توجهی یا بی‌احترامی نیست. به هر حال هر انسانی که می‌خواهد از جایی برود به مبدأش پشت می‌کند و نمی‌تواند عقب عقب راه برود. اگر به چهره این کاراکتر نگاه کنید می‌بینید که غمی پنهان در آن پیداست و این نشانه همان مهاجرت اجباری و کوچ از سرزمین مادری است. اما باز هم این جذبه قدس است که او را نگه داشته است و اجازه رفتن و دل کندن به او نمی‌دهد.
سعید صادقی متولد‌ 1353 در جهرم است. او فارغ التحصیل کارشناسی نقاشی از دانشگاه هنر تهران (دانشکده پردیس اصفهان) در سال‌1383 است. صادقی دبیر هنر است و در مؤسسه خصوصی خود و برخی مؤسسه‌های آموزشی به تدریس گرافیک، نقاشی و کاریکاتور مشغول است. او یکی از پر افتخارترین کارتونیست‌های ایرانی در عرصه جشنواره‌های بین‌المللی است. سعید صادقی در سال‌1391 به‌عنوان بهترین کارتونیست ایران انتخاب شده است و سال بعدش موفق شده معتبرترین جایزه کاریکاتور جهان یعنی جایزه وردپرس کارتون را از آن خود کند. وی اخیراً در جشنواره «قدس؛ میراث ما» کشور ترکیه جایزه بخش ویژه صلاح‌الدین ایوبی را از آن خود کرده است. با او درباره این جایزه و جشنواره گفت‌وگو کرده‌ایم.

آقای صادقی کمی درباره فضای جشنواره «قدس، میراث ما» بگویید. نگاه این جشنواره به مسأله فلسطین را چگونه ارزیابی می‌کنید.
تا آن‌جایی که من متوجه شدم مؤسسه «میراث ما» که متولی برگزاری این جشنواره بود مؤسسه‌ای مردم‌نهاد است. این جشنواره چندان نگاه سیاسی و ضد‌صهیونیستی ندارد. هدف آن‌ها بیشتر همبستگی و صلح است. تأکید این جشنواره بر روی قداست سرزمین قدس است. داوران این جشنواره توجیه می‌شوند آثاری را که به جهت دینی تنش‌زا هستند از مسابقه بیرون بگذارند.

درباره اثرتان که یکی از برگزیده‌های این جشنواره بود صحبت کنید. این کار چطور شکل گرفت و چطور برگزیده شد؟
من سه کار در این جشنواره داشتم. یکی گنبد مسجد قبه‌الصخره بود که به شکل نگین یک انگشتر کار کرده بودم. من به این کار خیلی امیدوار بودم و داوران هم نظر مثبتی به این کار داشتند. یکی از فاکتورهای دیوار مشابه نبودن با کارهای دیگر است.
چون کسی در کاریکاتور دیگر در ابعاد بسیار کوچک مشابه این ایده را استفاده کرده بود این کار کنار گذاشته شد. کار دیگری داشتم که پرنده صلح روی شانه قدس نشسته بود. این کار هم به فینال 30اثر برتر راه پیدا کرد و کار سوم که اصلاً من امیدی به آن نداشتم برگزیده شد. اگر شما کار را دیده باشید من گنبد مسجد قبه‌الصخره را به عنوان نماد قدس شبیه کلاخودهایی که در تعزیه استفاده می‌شود کشیده بودم. به جهت حساسیت‌های مذهبی گمان می‌کردم این کار بخت زیادی نداشته باشد. من فکر می‌کردم این کار در دور اول کنار گذاشته شود. اما کار ،جایزه بخش ویژه صلاح‌الدین ایوبی را برد و این در واقع نشان‌دهنده نگاهی است که این جشنواره به موضوع همبستگی و وحدت دارد. نکته جالب این است که برگزارکنندگان به جای تأکید روی مذهب بر روی بنیادهای دینی و وحدت اسلامی تأکید داشتند و به کاری با این ویژگی جایزه دادند.

آقای صادقی ما سؤالی را از آقای نظری پرسیدیم؛ مایلیم که شما هم به این سؤال پاسخ دهید. به نظر شما دلیل کم‌توجهی برخی گروه‌ها در کشور به مسأله قدس چیست؟
به نظرم دلیل اصلی‌اش گره خوردن مسأله انسانی قدس به بعضی از جهت‌گیری‌های جناحی و حزبی است. به همین دلیل موضع‌گیری درباره این مسأله حالتی انفعالی پیدا کرده است. در چنین فضایی وجود برخی مشکلات معیشتی در کشور مزید بر علت می‌شود و باعث پدید آمدن این حس بی‌تفاوتی و انفعال می‌شود.

منبع: صبح نو