رهبران ترکیه در راستای بازسازی هویت تاریخی و گسترش نفوذ فرهنگی به صورتی ساختارمند روی توسعه زبان این کشور برنامه ریزی و سرمایه گذاری کرده اند.

رسوخ فرهنگی از طریق زبان؛ تجربه موفق ترکیه

به گزارش الأمه:

کشور ترکیه طی دو دهه گذشته پابه پای توسعه اقتصادی سیاست‌های متنوعی را برای توسعه فرهنگی در پیش گرفته است. 

گسترش قابل توجه صنعت سینما و موسیقی از جمله دستاوردهای این توسعه فرهنگی است که تلاش دارد چهره‌ای مدرن، غربی و به روز از جامعه ترکیه ارائه دهد.

در کنار آن، دولت اسلام‌گرای «رجب طیب اردوغان» با خوانشی جدید از تاریخ عثمانی، گذشته باشکوهی را برای کشورش ترسیم کرده و به بازسازی هویت تاریخی می‌پردازد. اما مهم‌تر از همه، تقویت و گسترش زبان ترکی است که با جدیت از طرف دولت پی‌گیری می‌شود. در واقع نفوذ فرهنگی ترکیه در عرصه بین الملل از طریق گسترش زبان ترکی دنبال می‌شود. 

دولت ترکیه برای تحقق این هدف گام‌های بلندی برداشته و همچنان با بلندپروازی این مسیر را دنبال می‌کند. این سیاست از طریق دو موسسه فرهنگی بین المللی با نام های «انیستیتوی یونس امره» و «شورای عالی ترک‌های خارج از کشور و جوامع مرتبط» و در داخل ترکیه از سوی مراکز «تومر» انجام می‌گیرد.

مروری بر اهداف و فعالیت این مراکز می‌تواند ما را با نگرش‌های فرهنگی و نحوه سیاست‌گذاری کشور ترکیه آشنا کند. همچنین با توجه به جایگاه تاریخی و ادبی زبان فارسی و تضعیف آن در دهه‌های اخیر الگوی مناسبی برای سیاست‌های مشابه باشد. در ادامه بیشتر با این موسسات آشنا خواهیم شد. 
انیستیتوی یونس امره که نام خود را از شاعر پرآوازه ترک گرفته، یکی از این موسساتی است که با هدف تبادل فرهنگی و معرفی زبان، تاریخ و فرهنگ ترکیه به سایر کشورها از سال 2009 م (1387) آغاز به کار کرده و امروز با 58 مرکز در 48 کشور از جمله ایران، مشغول به فعالیت است.

چشم انداز این موسسه «افزایش دوستداران و علاقه‌مندان ترکیه در سراسر دنیا» و ماموریت آن «تقویت اعتبار و شهرت ترکیه در عرصه بین‌الملل» عنوان شده‌است. 

در این مراکز به صورت مستمر کلاس‌های زبان ترکی برگزار می‌شود. در کنار این کلاس‌ها فعالیت‌های متنوعی مانند برگزاری گالری‌ها، معرفی آثار هنری کشور ترکیه، معرفی هنرمندان، برگزاری کلاس‌های آموزشی و ... انجام می‌شود.

به گفته پرفسور «شرف آتش» مدیر انیستیتو، تا سال 2023 که سالگرد صدسالگی تشکیل جمهوری ترکیه است، تعداد این مراکز به 100 خواهد رسید. 

دومین موسسه که در عرصه بین‌الملل مشغول فعالیت است، Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı نام دارد که با علامت اختصاری YTB شناخته می‌شود و به معنای شورای عالی ترک‌های خارج از کشور و جوامع مرتبط است.

این موسسه از سال 2010م (1389) آغاز به کار کرده و بر گسترش روابط فرهنگی و علمی با سایر جوامع تاکید دارد. 

از فعالیت‌های اصلی و اثرگذار این موسسه اعطای بورسیه به دانشجویان سایر کشورها است. دولت ترکیه تاریخ تحصیل دانشجویان خارجی در این کشور را به زمان عثمانی منسوب می‌داند و خواهان تداوم این سنت تاریخی است.

هزنیه این بورس از جانب دولت تامین می‌شود و هدف از آن گسترش روابط متقابل با سایر کشورها و مشارکت در غنای علمی عرصه بین الملل عنوان شده‌است.

بنابر گفته مسوولان، هر سال حدود 130 هزار نفر برای دریافت این بورسیه ثبت نام می‌کنند و از این تعداد میانگین حدود چهار هزار نفر پذیرش می‌شوند. بیشتر این دانشجویان ازکشورهای هم‎جوار ترکیه، آسیای میانه، جنوب شرق آسیا، کشورهای عرب زبان، کشورهای آفریقایی، حوزه بالکان و کشورهایی که قبلا جزو خاک عثمانی بوده‌اند، هستند. دولت ترکیه فارغ التحصیلان این بورسیه را سفیران داوطلب ترکیه در سراسر دنیا می‌نامد. 

سومین موسسه TÖMER یا تومر نام دارد که مخفف TÜRKÇE ÖĞRETİM MERKEZİبه معنای مرکز آموزش زبان ترکی است. این مرکز مسوولیت آموزش زبان ترکی به دانشجویان خارجی در داخل ترکیه را بر عهده دارد و زیر مجموعه دانشگاه‌ها فعالیت می‌کنند.

مراکز تومر هر سال علاوه بر دانشجویان بورسیه که از سوی YTB معرفی می‌شوند، متقضایان زیادی را به صورت آزاد ثبت نام می‌کنند. اولین مرکز تومر در سال 1985 م (1364) در دانشگاه آنکارا تاسیس شده‌ اما به توجه به افزایش تقاضا گسترش یافته و امروز در 100 دانشگاه ترکیه مشغول فعالیت است.

بنابر اظهارات «آلپ آسلان اُکور» مدیر مرکز تومر دانشگاه ساکاریا «نمی‌توان آمار دقیقی از دانشجویان مراکز تومر ارائه داد چرا که تعداد آن‌ها در دانشگاه‌های مختلف متفاوت است.

در دانشگاه‌های بزرگ مثل دانشگاه آنکارا و استانبول که چندین شعبه در ترکیه دارد، بعضا سالانه حدود 800 تا1000 دانشجو پذیرش می‌شود. همچنین دانشگاه‌های نزدیک به سوریه دانشجویان زیادی دارند.

در مقابل، برخی دیگر ممکن است فقط 100 دانشجو داشته باشند.» وی معتقد است علت اقبال دانشجویان به تحصیل در ترکیه «آموزش با کیفیت و مقرون به صرفه، به خصوص برای کشورهای افغانستان، هندوستان، خاور دور و یا کشورهای آفریقایی است»
همین طور که مشخص است سه موسسه یونس امره، تومر و YTB در تعامل با یکدیگر هدف مشترکی را دنبال می‌کنند.

نتیجه فعالیت آن‌ها افزایش نفوذ زبان و فرهنگ ترکی در سایر جوامع است و به نظر می‌رسد در تحقق اهداف خود موفق بوده‌اند. 

منبع: ایرنا