حلمی بن محمد ابراهیم نصر مترجم نسخه قرآن به زبان پرتغالی در جهان بود که چندی پیش در ۹۷ سالگی در قاهره و پس از عمری خدمت به فرهنگ اسلامی دار فانی را وداع گفت.

کارنامه مترجم مصری قرآن به زبان پرتغالی/ از محبوبیت در برزیل تا مرگ در سکوت

به گزارش الأمه:

حلمی بن محمد ابراهيم نصر ۲۲ مارس ۱۹۲۲ میلادی در «المنصوره» واقع در منطقه «دلتا النیل» مصر متولد شد. او تحصیل در رشته زبان و ادبیات عرب و علوم اسلامی را در الازهر آغاز کرد و سپس ادبیات عربی را در دانشگاه قاهره ادامه داد. این مترجم مصری بنیانگذار گروه عربی دانشگاه سائوپائولو در برزیل بود.

این مترجم قرآن در سال ۱۹۵۲ از مصر به پاریس مهاجرت کرد و در آنجا در رشته ادبیات و مترجمی فرانسه در دانشگاه سوربن تحصیل کرد و تحصیلات عالی خود را در رشته روانشناسی و جامعه‌شناسی ادامه داد. وی پس از بازگشت به قاهره در دانشکده ادبیات دانشگاه «عین شمس» مصر مشغول تدریس شد.

۵۳ سال زندگی در برزیل

حلمی نصر به یکی از پیشگامان آموزش زبان عربی در دانشگاه‌های برزیل تبدیل شد و در سال ۱۹۶۲ میلادی به منظور تدریس در دانشکده فلسفه، ادبیات و علوم انسانی برزیل فقط برای یک سال به این کشور آمد؛ اما ۵۳ سال در این بخش از آمریکای لاتین ماندگار شد.

این مترجم فقید قرآن ده‌ها اثر پژوهشی و ترجمه را در کارنامه خود دارد که مهم‌ترین آن‌ها ترجمه قرآن به زبان پرتغالی است؛ اثری که مجمع ملک فهد عربستان در مدینه منوره در سال ۲۰۰۵ آن را به چاپ رساند. این قرآن از سوی اتاق بازرگانی عرب ـ برزیل، در برزیل توزیع شد.

توصیه به لذت‌ بردن از قرآن

وی چند ماه پس از رونمایی از ترجمه قرآنش، طی مراسمی در برزیل ابراز امیدواری کرد که این ترجمه به تقویت نزدیکی میان ملت‌ها منجر شود و گفت: «خواندن قرآن ابزاری برای بهره‌ بردن از زندگی و عبادت خداوند است؛ بنابراین از همه شما می‌خواهم که قرآن بخوانید و از مفاهیم آن لذت ببرید. هدف از این کار، مسلمان‌ شدن مردم نیست، بلکه هدف این است که انسان‌ها را متوجه دینی کند که می‌تواند در زندگی به آن‌ها کمک کند. باشد که در آینده در اینجا یعنی برزیل در مطالعه قرآن عمیق‌تر شویم».

کارنامه مترجم تنها قرآن به زبان پرتغالی در جهان/ از محبوبیت در برزیل تا مرگ در سکوت

قبل از این مراسم و در همان سال حلمی نصر فرهنگ لغت عربی ـ پرتغالی را به مناسبت برگزاری اجلاس کشورهای عربی و آمریکای جنوبی در پایتخت برزیل منتشر کرد و در آن زمان بر اهمیت این طرح، که خدمتی به اقلیت عرب برزیل بود، تأکید کرد. همچنین به عضویت شورای اجرایی اتحادیه جهانی علما و اندیشمندان مسلمان وابسته به انجمن جهان اسلام، که مقر آن در مکه است، درآمد.

«درس‌هایی از زبان عربی برای غیرعرب‌زبان‌ها» کتاب دیگری از این مترجم قرآن مصری است که در سال ۲۰۰۸ میلادی برای دومین بار تجدید چاپ شد و همراه لوح‌های فشرده در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت، وی در مراسم رونمایی از این کتاب آن را اثری برشمرد که به خوانندگان در زندگی روزمره کمک می‌کند و به آنان یاد می‌دهد که چگونه در صورت نیاز به زبان عربی سخن بگویند.

تحقیق در رشته جامعه‌شناسی

دستاوردهای علمی این اندیشمند و مترجم مشهور مصری به این آثار خلاصه نشده است، بلکه او در رشته جامعه‌شناسی نیز تحقیق می‌کرد و کتابی را با عنوان «جهان جدید در منطقه استوایی»(A New World in the Tropical Spheres) از «ژیلبرتو فرییِرا»(Gilberto Freyre)، نویسنده و جامعه‌شناس برزیلی، ترجمه کرد. با این هدف که خلاصه‌ای از تاریخ تشکیل جامعه برزیل را در اختیار خواننده عرب قرار دهد.

او بیش از ۵۵ سال از پیشگامان ترجمه قرآن به زبان برزیلی و از بزرگ‌ترین مروجان فرهنگ عربی و اسلامی به شمار می‌آمد و در دهه هفتاد قرن گذشته میلادی در اتاق بازرگانی عرب ـ برزیل در برزیل مشغول کار شد. همچنین عضو کمیته جمع‌آوری پول برای ساخت بیمارستانی سوری لبنانی نیز بود.

بازگشت به قاهره

این مترجم قرآن مصری با «نیدا غطاس»، استاد زبان اسپانیایی دانشگاه «سائو پائولو»، ازدواج کرد. نیدا در سال ۲۰۰۸ میلادی درگذشت. به همین دلیل حلمی نصر تنها شد و سرانجام برای رهایی از تنهایی در سال ۲۰۱۵ میلادی به قاهره و آغوش گرم خانواده و دوستانش بازگشت. او در آن زمان به خبرگزاری عربی برزیل(انبا) گفت: «احساس تنهایی می‌کنم. من مأموریتم را تمام کردم و زندگی خود را با آرامش به پایان می‌رسانم».

شخصیتی محبوب و محترم

حلمی نصر شخصیتی محبوب و قابل احترام در میان اقلیت‌های عرب و مسلمان در برزیل به ویژه در شهر سائوپائولو و در فضای دانشگاهی بود. او جذابیتی خاص داشت و خنده از لبانش رخت برنمی‌بست و همیشه آمادگی داشت که داستانی بلند را بگوید یا بشنود.

پس از درگذشت حلمی نصر ، روبنز هانون (Rubens Hannun)، رئیس اتاق بازرگانی عرب ـ برزیل، با تسلیت به مناسبت مرگ این مترجم آیات وحی، درباره وی گفت: «او شخصیتی غیر قابل جبران بود. به او و صداقتش افتخار می‌کنم و افتخار می‌کنم که سال‌های طولانی با او همکار بودم. وی مایه افتخار اتاق عربی برزیلی بود و این اتاق در طول تاریخ خود انسانی تا حد این عالم ندیده بود. حلمی نصر یک دوست واقعی، کارمندی مخلص و انسانی به تمام معنا و والا بود. از او بسیار آموختم و در بسیاری از اوقات تلاش می‌کنم از خردش الهام بگیرم».

لبخند؛ همراه همیشگی

شورای سفیران عرب در برزیل به ریاست ابراهیم الزبن، سفیر فلسطین در این کشور، از دیگر نهادهایی بود که از درگذشت حلمی نصر متأثر شد و در پیامی فقدان وی را تسلیت گفت. الزبن در این پیام تأکید کرد: «او با تمام تلاش به عنوان نایب رئیس اتاق بازرگانی عرب ـ برزیل فعالیت کرد. استاد حلمی شخصیتی گرم و دوست‌داشتنی داشت. من لبخندش را که همراه همیشگی‌اش بود، فراموش نمی‌کنم. او انسانی خوش‌بین و متعهد در خدمت به جامعه بود و دوستانی داشت که او را یکی از افراد خانواده خود می‌دانستند».

کارنامه مترجم تنها قرآن به زبان پرتغالی در جهان/ از محبوبیت در برزیل تا مرگ در سکوتسمیناری در دانشگاه سائوپائولو برزیل در سال ۱۹۸۶ میلادی با مشارکت حلمی نصر

این مترجم مصری ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ (۴ آذر ۹۸) در حالی در قاهره چشم از جهان فروبست که ترجمه قرآنش به زبان پرتغالی سالیان سال چراغ راه جویندگان اسلام و تشنگان معارف قرآن و کسانی خواهد بود که بدین زبان تکلم می‌کنند. پایگاه خبری «الامه»(al-omah.com) درگذشت وی در قاهره را «مرگ در سکوت» توصیف کرد.

از استاد حلمی نصر یک پسر به نام «محمد نصر»، دو نوه و پنج نتیجه به یادگار مانده و پسرش جراح قلب در انستیتو ملی قلب قاهره است. پس از درگذشت او، مرکز تبلیغ اسلام در آمریکای لاتین و کشورهای دریای کارائیب به یادش مراسم ختمی را در مسجد برزیل برگزار کرد.

ترجمه و تنظیم: زهرا نوکانی

منبع: ایکنا