الامه_اعراب نگران آینده ی زبان عربی که دانشگاه و مهمترین محور وحدتشان به شمار می رود، هستند. زیرا به این حقیقت پی بردند که زبان عربی روبه قهقرا است بدون آنکه گسترش و انتشار یابد.
زبان عربی در پیچ و خم اما و اگرها
بزرگداشت روز جهانی زبان عربی، با برگزاری سمینارها و فعالیت های زیادی در شهرهای مختلف دنیای عرب در سکوت رسانه ها برگزار شد . شورای اجرایی سازمان تربیت، علوم و فرهنگ سازمان ملل متحد(یونسکو) در نشستی که از سوم تا هجدهم اکتبر/نوامبر سال 2012 برگزار شد، 18 دسامبر را روز جهانی زبان عربی نامگذاری کرد.
یونسکو در 19 فوریه 2010 در اقدامی 6 روز رسمی را به نام شش زبان رسمی سازمان ملل متحد نامگذاری کرد. در همین راستا 18 دسامبر که مصادف با به رسمیت شناختن زبان عربی از سوی سازمان ملل متحد در سال 1973 بود را به نام روز جهانی عربی نامگذاری کرد.
430 میلیون نفر در کشورهای عربی و خارج از آن به زبان عربی صحبت می کنند، اما اعراب نگران آینده ی زبان عربی که دانشگاه و مهمترین محور وحدتشان به شمار می رود، هستند. زیرا به این حقیقت پی بردند که زبان عربی روبه قهقرا است بدون آنکه گسترش و انتشار یابد. این حالت شک و ناکامی در عصرهای گذشته گریبانگر زبان عربی شده است یا در عصر حاضر گریبانگیر دیگر زبان ها بویژه پنج زبان رسمی دیگر سازمان ملل متحد می شود.
اعراب سطح ارتباط خود با دیگر کشورها را ارتقاء دادند تا با استفاده از اصل تبادل و طبق معادله تاثیر و تاثر، عوامل مؤثری که موجب تقویت زبان عربی از طریق انتشار و ایجاد حس رقابت چاپ آثار به زبان عربی می شود را بیابند. به ویژه آنکه دستاوردهای علمی، فکری و فرهنگی عرب زبانان ضعیف می نماید؛ از این رو همایش ها و فعالیت های فرهنگی خواستار حمایت از زبان عربی هستند. به منظور حمایت از زبان عربی و ارتقاء عملکرد آن به ویژه در کشورهایی که توسط سازمان های مدعی ملیت و عروبیت اداره می شوند؛ تلاش های زیادی صورت گرفته و راه حل های بسیاری ارائه شده و این تلاش ها در دهه های اخیر شکل متنوعی به خود گرفته است.
سال 1977 قانون شماره 64 با نام حفظ سلامت زبان عربی در 13 بند در عراق وضع شد. این قانون شامل تدابیر جامعی است که هدف آن تشویق عراقی ها به استفاده از زبان عربی و اعراب گذاری آن و ملزم کردن موسسات به کاربرد آن می باشد به شرطی که دقت و سلامت آن رعایت و از جایگزین کردن آن با زبانی دیگر در نامگذاری فروشگاه ها و مارک های تجاری پرهیز شود.
این قانون بر وظیفه ی موسسات آموزشی، رسانه ها و ناشران در جهت جدیت در تعامل با زبان عربی و تعلیم ضرروت پایبندی به استفاده از عربی فصیح تاکید بیشتری دارد.
بند اول قانون شماره 604 که در سال 2009 در سوریه وضع شد برای نامگذاری فروشگاه ها با اسامی غیر عربی مجازات درنظر گرفته است که در صورت عدم رعایت منجر به پلمپ فروشگاه خواهد شد. برای اجرای این قانون کمیته ای به نام " کمیته ی فرعی تحکیم زبان عربی" شکل گرفت.
همچنین الجزائر در سال1990 قانون استفاده همگانی از زبان عربی را صادر کرد. به منظور رعایت زبان عربی و حمایت از آن در موسسات آموزشی عربستان سعودی و سودان و اردن در سال 2001، در عمان در سال 1999 و در یمن در سال 1995 نیز قوانین مشابهی وضع شد.
در مصر به موجب ماده ی 12 قانون اساسی جدید که در سال 2012 وضع شد، دولت از عناصر فرهنگی، تمدنی و زبانی جامعه حمایت می کند و در تلاش است تا آموزش و علم و دانش به زبان عربی ارائه شود. ماده 60 این قانون جدید تصریح می کند که زبان عربی در مراحل مختلف آموزشی در تمامی مؤسسات آموزشی قانونی اصلی به شمار می رود.
در سال 1983 در تونس خانه ی حکمت یا فرهنگستان علوم، ادبیات و هنر با هدف هماهنگی با موسسات مشابه در جهت غنی سازی زبان عربی و عنایت به سلامت استفاده از آن و جمع آوری قابلیت ها و ارتقای آن به منظور همسو شدن با علم و هنر تاسیس شد. فرهنگستان زبان عربی دمشق در سال 1919، اردن در سال 1924، قاهره در سال 1932 و فرهنگستان علمی بغداد در سال 1947 با اهدافی مشابه خانه ی حکمت تونس تاسیس شدند.
در سال 2007 شورای بین المللی زبان عربی با حمایت وزرای تربیت و آموزش عالی، روسای دانشگاه های کشورهای عربی، اتحادیه ی عرب، سازمان کنفرانس اسلامی، اتحادیه ی جهان اسلام و شورای همکاری کشورهای عربی خلیج موسسه داخلی و بین المللی مستقلی را تاسیس کرد.
این تلاش ها برای تعامل با ابزار سنتی نشر و رویارویی با چالش هایی که زبان عربی با دیگر زبان ها در محافل با آن روبروست، مفید خواهد بود. محافلی که می توان آن را مدیریت و خطراتش را مهار کرد. اما گسترش نفوذ و تاثیر همه جانبه ی رسانه ها و امکان دسترسی به اینترنت در هر خانه و ظهور نسل جدیدی که از وجود مدل های بین المللی موجود آگاه است، مدل هایی که به زبان های مختلف در اختیار همه فرهنگ ها قرار می گیرد، این کار را مشکل می کند.
بیم از آینده
به نظر می رسد که قوانین، فرهنگستان ها، انجمن ها و همایش ها به اهدافی در جهت حمایت از زبان عربی و حفظ و پشتیبانی از آن برای رویارویی با خطر محدود می شود. هیچ یک از بیست و دو کشور عربی به اسلوب های قدرت نرم و تاثیر آن در انتشار زبان عربی متوسل نشده است. به ویژه آنکه محیط وسیع اسلامی، امکان انتشار و بسط زبان عربی را فراهم می آورد. با وجود آنکه بیش از یک میلیارد و نیم مسلمان برای فهم قرآن کریم به فراگرفتن این زبان رومی آورند، تلاش برای آموزش زبان عربی به غیر عرب ها ضعیف و بی تاثیر بوده است.
این تلاش ها مانع از گسترش زبان انگلیسی در فعالیت های گردشگری، اقتصاد و فناوری در مصر و خرید و فروش روزانه در کشورهای خلیج(فارس) نشده است؛ همچنین در کشورهای مغرب عربی فعالیت های مذکور، قراردادهای تجاری و مکاتبات رسمی به زبان فرانسوی انجام می شود.
شکاف میان رسانه ها و فرهگستان های زبان، تاثیر سوئی در زبان روزنامه نگاران و مجریان داشته است، در بسیاری از موارد رسانه ها وظیفه ی کتاب های مرجع در زمینه ی تعلیم زبان عربی را نادیده گرفته اند و همین امر منجر به تلفظ بد کلمات شده است. رسانه ها عمداً از لهجه های محلی استفاده می کنند و همین امر کلمات غیر عربی را در متن عربی رواج می دهد.
این حقیقت، ملت عرب و وجدان آن را با سوالاتی گیج کننده و حالتی از شک و نگرانی روبرو می کند. زمان، اجازه پاسخگویی به این سوالات و یافتن راه حل را نمی دهد. چرا که ظاهرا مفردات و حروف زبان انگلیسی بر صحبت های روزانه ی جوانان سیطره می یابد و واژه های عجیبی توسط عرب زبانان ساخته می شود که ویژگی ها و هویتش از بین رفته و در زبان انگلیسی حل شده است. از این رو باید خطر نابودی زبان عربی را با صدایی بلند سر داد تا در کشورهای عربی به گوش برسد و به منظور حمایت از اساس ملیت و جامعه خود و ممانعت از فروپاشی آن دست به کار شوند.
منبع: http://www.aljazeera.net/news/pages/a0174b4d-1e27-46c8-a1aa-7daa529ce4e5
