نشست «جنبش محرومان و مطالبه عدالت اجتماعی» با حضور محمدعلی مهتدی، محمدمهدی امیرکمالی و صلاح فحص توسط کانون اندیشه جوان برگزار شد.
در همایش «بازخوانی و بررسی آراء و اندیشه‌های امام موسی صدر» مطرح شد؛
راهکار امام موسی صدر برای مبارزه با فئودالیسم سیاسی در کشور لبنان
به گزارش الأمه:
نشست «جنبش محرومان و مطالبه عدالت اجتماعی» از سلسله نشست‌های همایش «بازخوانی و بررسی آراء و اندیشه‌های امام موسی صدر» روز دوشنبه، ۱۵ بهمن‌ماه با حضور محمدعلی مهتدی، محمدمهدی امیرکمالی و صلاح فحص در پژوهشگاه مجتمع امین جامعه المصطفی العالمیه برگزار شد.
در آغاز نشست محمدعلی مهتدی به توضیح درباره علل شکل‌گیری «جنبش محرومان» در لبنان پرداخت و اظهار کرد: جامعه لبنان یک جامعه متکثر فرقه‌گرا است و حدود هفده فرقه مذهبی در این کشور وجود دارد. دولت لبنان نتیجه ائتلاف بین این فرقه‌های مذهبی است. وقتی ما از محرومیت صحبت می‌کنیم متوجه جامعه شیعیان در لبنان می‌شویم. البته محرومیت از دید امام موسی صدر مختص جامعه شیعیان نبود.
وی افزود: در آن زمان در همه فرقه‌های مذهبی لبنان اشخاصی وجود داشتند که دارای نفوذ بودند. ما از این افراد به عنوان فئودالیسم سیاسی یاد می‌کردیم. این خانواده‌ها تمام امتیازات را در اختیار گرفته بودند و عرصه سیاسی نتیجه تفاهمات این اشخاص بود. سایر مردم توده‌های محروم بودند. امام موسی صدر با ایجاد «حرکت محرومین» کوشید صدای طبقات محروم در همه طوایف باشد.
مهتدی تأکید کرد: تشیع در لبنان از زمان تبعید ابوذر غفاری به این منطقه شکل گرفت. شیعیان لبنان همواره مورد ظلم و ستم بودند، خصوصا در دوره بنی امیه و بنی عباس مورد ظلم حاکمان قرار داشتند. در طول دوره عثمانی جبل عامل مرکز فقه تشیع بود و شهید اول و شهید ثانی در این منطقه می‌زیستند. مهاجرت علمای لبنان به عراق و یمن نتیجه ظلم حکام عثمانی بر آنها بود. بعد از سقوط عثمانی، شیعه بدون حامی بود و هیچ حامی نداشت. با این توصیف، امام موسی صدر با جریانی که ایجاد کرد دو هدف را دنبال می‌کرد: نخست، گرفتن حقوق جامعه تشیع و رساندن جامعه تشیع به سطح بقیه جوامع؛ دوم، متحد کردن محرومین در همه طوایف علیه مراکز قدرت.
در ادامه نشست، امیرکمالی به ایراد سخن پرداخت و گفت: من شخصا توفیق زیارت امام موسی صدر را نداشتم اما با آثار فروانی که ایشان خلق کرد، یعنی قبلا نبود و ایشان به وجود آورد و به واسطه آن شالوده یک تمدن شیعی را بنا نمود آشنا هستم. آن زمان شیعیان لبنان گمشده جغرافیایی بودند و هویت شیعه را هم از آنها دریغ می‌کردند و با توهین از این شیعیان نام برده می‌شد. اساسا حرکت و جنبش محرومین به خاطر همین بود که این ماهیت جدید دوباره تعریف شود و شیعه دوباره مطرح شد. امام موسی صدر برای سازماندهی بقایای ظرفیت‌هایی که در آن امت باقی مانده بود در لبنان ظهور کرد.
وی افزود: امام موسی صدر در آن زمان مدیریت و عدالت را از مفاهیم انتزاعی به مفاهیم اجرایی بدل ساخت. ایشان اولین مجتهد جوانی بود که به دانشگاه رفت و در رشته اقتصاد سیاسی به تحصیل پرداخت. در آن زمان در حوزه علمیه تمایلی برای تحصیل در چنین رشته‌های عملیاتی و کاربردی وجود نداشت. از نظر اعتقادات شیعه، در دوره غیبت تکلیف شیعیان، اقامه عدالت است. امام موسی صدر به عنوان رجل فقیه کوشید قسط را در حوزه اجرایی برای جامعه چندصدایی و چندمذهبی لبنان فراهم کند.
صلاح فحص، در ادامه به محرومیت جامعه شیعیان اشاره کرد و گفت: خیلی از شیعیان لبنان در آن زمان به سمت سایر کشورها مهاجرت کردند تا بتوانند خوب زندگی کنند. شیعیانی که در لبنان باقی ماندند حداکثر کاری که انجام می‌دادند حمّالی در بنادر بود و نمی‌توانستند در مراجع تصمیم‌گیری کشور حاضر بشوند. محرومیت به حدی بود که ما اگر می‌خواستیم به مدرسه برویم باید به شهر دیگری می‌رفتیم.
مهتدی با اشاره به فرآیند تأسیس جنبش محرومان تصریح کرد: این یک واقعیت بود که فرقه تشیع در لبنان هیچ حامی خارجی نداشت، بنابراین امتیازی به جامعه شیعیان اختصاص داده نمی‌شد. در آن زمان قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی در دست مارونی‌ها بود و طبیعتا مارونی‌ها تصمیم می‌گرفتند چه کسی رئیس مجلس شود. با این وجود وضع اهل سنت از شیعیان بهتر بود؛ چون برخی کشورهای عربی از جامعه تسنن حمایت می‌کردند. علت اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی ایران شیعیان لبنان به آن اندازه از هیجان رسیدند این بود که شیعه برای اولین‌بار قدرت پیدا کرده بود. به این ترتیب یک بخشی از فعالیت امام موسی صدر این بود همان مقدار از بودجه که صرف مناطق مسیحی و سنی‌نشین می‌شود، همان مقدار هم صرف مناطق شیعی بشود. ایشان می‌خواست یک تعادلی ایجاد شود و امتیازات و بودجه به طور مساوی تقسیم شود.
وی یادآور شد: در واقع اصل مبارزه امام موسی صدر با محتکران و طبقه‌ای بود که امتیازات را در انحصار خودشان گرفته بودند. ایشان می‌خواست این امتیازات از این طبقه گرفته شود و به مردم داده شود. این کار، کار ساده‌ای نبود؛ چون طبقه دارای امتیاز منافعشان مشترک است و با هم تفاهم دارند. یک نکته مهم این است که منافع مشترک این طبقه به منافع مشترک چنین طبقاتی در خارج از لبنان پیوند خورده است؛ یعنی فئودالیسم سیاسی در سایر کشورها هم هست و این افراد با هم در ارتباط هستند. وقتی شما با طبقه دارای امتیاز در لبنان مقابله کنید، در واقع با طبقه دارای امتیاز در کل منطقه مقابله می‌کنید و این کار، کار بسیار مشکلی است.
پژوهشگر مطالعات خاورمیانه خاطر نشان کرد: در لبنان مردم عادی و روشنفکران حرکت امام موسی صدر علیه صاحبان امتیاز را درک کرده بودند. این حرکت، دولت و مراکز قدرت را ترساند و با هم متحد کرد تا تلاش کنند این حرکت به نتیجه نرسد و عدالت اجتماعی در لبنان محقق نشود. این افراد تلاش کردند از راه‌های مختلف با جنبش محرومان مبارزه بکنند. شخصیت‌های مختلفی برای میانجی‌گری خدمت امام موسی صدر می‌رسیدند و راه حل‌هایی ارائه می‌دادند اما ایشان نمی‌پذیرفت.
سفیر اسبق ایران در کشور لبنان تأکید کرد: امام موسی صدر می‌خواست قدرت را از مراکز قدرت بگیرد و به نمایندگان مردم بدهد تا مردم در جامعه مدنی حضور پیدا بکنند و جامعه مدنی در حسینیه‌ها، باشگاه‌های فکری و روزنامه‌ها این قدرت را داشته باشد که از حقوق مردم دفاع بکند و از تساوی و عدالت اجتماعی حمایت کند. در اثر تلاش‌های امام موسی صدر، ریاست پارلمان از فئودال‌ها گرفته شد و به جنبش محرومان داده شد، به کسانی که از مدرسه فکری امام موسی صدر برخواسته بودند. محرومیتی که یک زمانی در مناطق شیعه‌نشین بود امروزه بر طرف شده است و وضع شیعیان بهتر شده است.
امیرکمالی به توضیح درباره آثار فعالیت‌های امام موسی صدر پرداخت و عنوان کرد: بدون تردید روش امام موسی صدر مدارا و به رسمیت شناختن تمام مجموعه‌های فکری، مذهبی و سیاسی آن موقع بود؛ یعنی حق موجودیت برایشان قائل بود. ایشان رهبر باتجربه‌ای بودند که در کلیسا با فقه مسیحی سخن می‌گفتند و مرجع حل مشکلات مسیحیان به شمار می‌آمدند. در اثر اقدامات ایشان جامعه تشیع به معنای ملت برای نخستین‌بار در لبنان ظهور کرد. امام موسی صدر در کنار پرداختن به محرومیت اقتصادی و معیشتی، به محرومیت هویتی و تاریخی شیعه نیز پرداخت.
صلاح فحص در ادامه گفت: یکی از مطالبات امام موسی صدر عدالت بود. برای اینکه عدالت ایجاد شود باید یک قدرتی وجود داشته باشد تا عدالت محقق شود. امام موسی صدر جنبش امل را ایجاد کرد که هدف آن ایجاد عدالت در لبنان بود. در اثر فعالیت جنبش امل شیعه مارونی سیاسی از بین رفت و الآن پسر یک شهید می‌تواند به عنوان وزیر و نماینده انتخاب شود، در حالی که قبلا اینگونه نبود و مارونی‌ها تعیین می‌کردند چه کسی در عرصه سیاسی مسئولیت بگیرد.
منبع: فارس
