شیوع کرونا در جهان از جمله در خاورمیانه علاوه بر تلفات جانی، به اقتصاد کشورهای این منطقه هم زیان‌های هنگفتی وارد کرده که گردشگری به‌ خصوص گردشگری مذهبی یکی از این بخش‌هاست.

کرونا و ضربه دردناک به صنعت گردشگری عربستان

به گزارش الأمه:

صنعت گردشگری مذهبی از جمله بخش‌هایی است که در اقتصاد کشورهای خاورمیانه سهم کوچک اما مهمی را تشکیل می‌دهد. این بخش کوچک با توجه به بی‌ثبات بودن همیشگی بازار نفت و انرژی، توانسته سریع‌ترین رشد را در بخش‌های مختلف اقتصاد این کشورها داشته باشد.

همچنین، جمعیت جوان، که بیشتر از همه در بخش‌های مرتبط با خدمات فعالیت می‌کنند، باعث حرکت سریع و رو به جلوی بخش گردشگری در کشورهای مختلف خاورمیانه شده است. حرکتی که با شیوع کرونا به شدت تحت تأثیر منفی این بیماری قرار گرفته و در این میان بخش گردشگری دینی با توجه به سابقه تاریخی و ظرفیت بالای آن در کشورهایی مانند عربستان سعودی و عراق شاهد روزهایی است که شاید تا پیش از شیوع کرونا، تصورش برای هیچ‌کس امکان‌پذیر نبود.

البته کارشناسان امور مالی می‌گویند که هنوز محاسبه مقیاس ضربه به مشاغل جهانی از جمله اقتصادهای منطقه خاورمیانه بسیار زود است، زیرا هیچ‌کس نمی‌داند که بحران ویروس کرونا چه مدت ادامه خواهد داشت و تا چه اندازه تأثیر آن شدید خواهد بود. علاوه بر این، دولت‌ها و شرکت‌های هواپیمایی در سراسر منطقه خاورمیانه به تبعیت از سایر نقاط جهان، پروازهای خود را به حالت تعلیق درآورده‌ و همین امر باعث شده که صنایع بسیاری از جمله گردشگری به شدت ضربه بخورند.

با توجه به اوج فصل گردشگری در کشورهای منطقه خلیج فارس، لغو سفرها می‌تواند ضربه‌ای به اقتصاد کشورها به‌ ویژه امارات متحده عربی بزند که هرساله میزبان گردشگران بسیاری به‌ خصوص از کشورهای اروپایی و شرق آسیاست.

گردشگری؛ نفت سفید اقتصاد عربستان
وضعیت عربستان سعودی با بقیه کشورهای خاورمیانه در زمینه جذب گردشگر متفاوت است. این کشور متولی برگزارکننده مراسم سالانه حج است و از این رو به عنوان یکی از نمادهای اسلامی در جهان شناخته شده و تصور شهرهای مقدس مکه و مدینه بدون حضور حجاج بسیار دور از ذهن است.

از سوی دیگر عربستان سعودی دومین مقصد گردشگری بزرگ خاورمیانه با بیش از ۱۶ میلیون بازدیدکننده در سال ۲۰۱۷ بود و اگرچه هنوز گردشگری در عربستان سعودی عمدتاً شامل گردشگری مذهبی است، اما بخش گردشگری تفریحی و تاریخی این کشور نیز رشد خوبی داشته، تا جایی که انتظار می‌رود این بخش نقش نفت سفید را برای اقتصاد عربستان سعودی بازی کند و انتظار می‌رفت که بخش گردشگری ۲۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ برای این کشور سود داشته باشد.

براساس برنامه‌ریزی‌های مقامات سعودی، از سال ۲۰۱۹ هدف این کشور آن است که گردشگران داخلی ۸ درصد و گردشگران بین‌المللی ۵,۶ درصد افزایش یابند و تعداد سفرهای گردشگران از ۶۴.۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ به ۹۳.۸ میلیون نفر تا سال ۲۰۲۳ خواهد رسید.

البته بخش بزرگی از صنعت گردشگری در عربستان شامل زیارت‌های مذهبی(حج) می‌شود. مکه سالانه طی ماه ذی‌‌الحجه بیش از سه میلیون و در طول ماه رمضان برای عمره مفرده حدود دو میلیون زائر دارد و در سایر ماه‌های سال میزبان حدود چهار میلیون زائر عمره است.

در حال حاضر شیوع کرونا و لزوم رعایت فاصله اجتماعی و دوری از تجمعات باعث شده که تمامی برنامه‌های مرتبط با حج در این کشور لغو شود یا به تعویق بیفتد. البته از شنبه، ۷ اردیبهشت، دولت عربستان برخی از ممنوعیت‌های مرتبط با عبور و مرور و ساعات کاری کسب و کارها را تعلیق کرده، اما هنوز در مورد برگزاری مراسم حج امسال تصمیم‌گیری نشده است.

البته سهم بزرگی (در حدود ۸۷ درصد) از درآمد عربستان سعودی از صادرات نفت و مشتقات آن حاصل می‌شود و گردشگری مذهبی هم نقش مهمی در اقتصاد این کشور دارد. در سال ۲۰۱۷ حدود ۲,۴ میلیون مسلمان برای زیارت سالانه حج به مکه سفر کردند. از این تعداد حدود ۱.۸ میلیون نفر از خارج از عربستان بودند. پیش‌بینی می‌شود عربستان امسال میزبان ۲ میلیون مسلمان باشد که به مکه و مدینه سفر می‌کنند. لغو حج امسال با توجه به کاهش شدید درآمدهای نفتی عربستان به دلیل سقوط قیمت نفت می‌تواند سیلی دردناکی به اقتصاد عربستان باشد.

رستوران‌ها، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها‌، خطوط هوایی و شرکت‌های تلفن همراه همه ساله از حضور و خریدهای زائران بهره‌مند می‌شوند. در حقیقت، ۲۵ تا ۳۰ درصد از درآمد بخش خصوصی در مناطق اطراف و درون شهرهای مقدس مکه و مدینه به شدت به فصل زیارت متکی هستند و آن‌طور که پایگاه خبری TRT World گزارش داده، زائران حج و عمره، سالانه ۱۲ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی اضافه می‌کنند که حدود ۷ درصد از کل تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد.

براساس آمارهای منتشر شده از سوی کمیته ملی املاک و مستغلات در شورای اتاق‌های عربستان سعودی (Council of Saudi Chambers) در سال ۲۰۱۸، پیش‌بینی می‌شد که هر دو زیارت حج و عمره در مدت ۵ سال، ۱۵۰ میلیارد دلار درآمد داشته باشند.

تعلیق طرح‌های بلندپروازانه ولیعهد سعودی
از زمان تأسیس کشور عربستان سعودی در سال ۱۹۳۲، حج هرگز به تعویق نیفتاده و لغو نشده است. بنابراین لغو مناسک حج به دلیل شیوع کرونا، اتفاقی نادر در تاریخ این کشور خواهد بود، زیرا بیش از ۲۰۰ سال از آخرین باری که مراسم حج لغو شده بود گذشته است.

لغو زیارت سالانه حج مانع پیشرفت عربستان سعودی در بخش گردشگری خواهد شد و همچنین اهداف حکومت عربستان و طرح‌های ولیعهد محمد بن‌سلمان را برای رشد و توسعه گردشگری عربستان به مدت زیادی معلق خواهد کرد. یکی از اهداف مهم ولیعهد سعودی، طرح جاه‌طلبانه چشم‌انداز ۲۰۳۰ محسوب می‌شود که هدف آن افزایش تعداد گردشگرانی است که از این کشور بازدید می‌کنند و این امر می‌تواند درآمدهای حاصل از این بخش را در دهه آینده به ۱۸ درصد از کل درآمدهای عربستان سعودی برساند.

با وجود امید به عادی شدن اوضاع در عربستان سعودی، این کشور تمام فعالیت‌هایش را، از گردشگری زیارتی گرفته تا گردشگری سیاحتی، به حالت تعلیق درآورده و به نظر می‌رسد در حال حاضر اهداف مورد نظر مقامات عربستانی در مورد گردشگری در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

گزارش از محمدحسن گودرزی

منبع: ایکنا